Céleste Cockmartin, dochter van Goedele Liekens: “Als mama ons op het internaat kwam bezoeken, legden mijn zus en ik haar outfit klaar”

Als iemand er al haar hele leven op wordt gewezen dat het niet overal zoals in het Westen is, dan ben jij het wel.

Céleste Cockmartin: “Dat is waar. Ik was 7 toen mijn moeder Merel en mij meenam naar een VN-missie in Congo. Het was één van de choquerendste ervaringen van mijn leven. We bezochten een heksenschooltje, waar meisjes van onze leeftijd naartoe werden gebracht omdat dorpelingen dachten dat ze heksen waren. We hebben toen zo’n meisje naar haar dorp teruggebracht. Hoe dieper we het land in reden, hoe onvriendelijker de Congolezen werden. Toen we in het dorp aankwamen, is mijn moeder met het meisje uitgestapt. Ze zei dat wij moesten blijven zitten, maar plots werd de jeep omsingeld door dorpelingen, die het kind begonnen te slaan. De chauffeur is toen met zijn geweer uitgestapt om hen te kalmeren. Na dat voorval wilde ik nooit meer terug naar Afrika, omdat ik het gevoel had dat blanke mensen er niet welkom zijn door de fouten in het koloniale verleden.

“Maar nu ben ik blij dat ik er terug ben geweest. Ik voelde soms wel de jaloezie over de onrechtvaardigheid dat wij zoveel meer hebben dan zij. Maar voor Bloed, zweet & luxeproblemen hebben we bij mensen thuis gelogeerd, en dan verdwijnen die primaire reacties snel. En de Afrikaanse cultuur vind ik super: iedereen danst en zingt, ze doen niets anders dan je knuffelen en lachen, en ze willen je echt leren kennen. Ik vond de mensen in Ghana leuker dan die in Sri Lanka. Daar is iedereen onderdanig en kun je moeilijk contact leggen. Ze laten je praten en stellen zelf nooit een vraag, terwijl je in Afrika soms wordt onderbroken omdat ze zelf ook iets willen zeggen. Daarin lijken ze op Nederlanders, en daar hou ik wel van.”

Ben je daarom in Maastricht gaan studeren, omdat je net als je moeder van de Nederlandse directheid houdt?

“Dat heeft onbewust wel een rol gespeeld. Mama heeft veel in Nederland gewerkt en ik heb haar altijd horen zeggen dat ze zo goed kan discussiëren met Nederlanders. Het is in Nederland ook makkelijker om seksuoloog te zijn dan in België. Als je in Nederland 'clitoris' of 'penetratie' zegt, denken ze gewoon: ah, leuk woordje. In België is de reactie meteen: help, wat zegt ze nu voor iets raars! En als we in België samen op straat lopen, hoor ik soms mensen fluisteren, terwijl ze in Amsterdam gewoon op ons afstappen en zeggen: 'Hé, jij bent toch Goedele? Wat fijn je hier te zien, maak er een gezellig weekend van!' Die openheid vind ik veel leuker.”

Net als mama

Je bent ook te voet door Nicaragua getrokken.

“Ik ben eerst een maand gaan stappen en daarna heb ik een maand vrijwilligerswerk gedaan. Tijdens die voettocht moesten we de tenten, ons eten en onze kledij zelf dragen. We stonden om vier uur 's ochtends op, zo konden we wandelen als het nog fris was en op tijd de tenten opzetten. Het was superzwaar, maar je leert jezelf er veel beter door kennen.”

Wat heb je dan geleerd?

“Dat ik veel sterker ben dan ik dacht. Ik doe jammer genoeg niet aan sport, daarvoor ben ik te lui. Toen ik vertrok, dacht ik: negentien dagen aan een stuk acht uur per dag wandelen, dat houd ik nooit vol. Maar het was supermooi: we stapten over bergen, door rivieren en zelfs op vulkanen. We hadden onze telefoons moeten afgeven aan de organisatie, omdat we anders niet in het moment zouden zitten. Dat was echt bevrijdend. We konden Google Maps niet gebruiken en moesten zelf de weg zoeken met een kaart en een kompas, maar dat was best cool. We zijn een keer helemaal verkeerd gelopen en toen moesten we weer de berg op die we net waren afgedaald. Op dat moment denk je: ik wil nu alleen nog slapen, of even gaan zitten en een pizza eten. Maar dat ging niet. We móésten die berg op. Ik heb gehuild, maar ook gelachen – het was zo intens. En het gekke is: je kijkt negentien dagen lang uit naar het basiskamp, waar je telefoon ligt en waar je iets anders dan bonenpasta kunt eten. Maar toen we er eindelijk waren, dacht ik: neen, ik wil niet terug naar die maatschappij waar alles wat niet interessant is, weer superbelangrijk wordt. Nu zit ik bijvoorbeeld de hele tijd te denken: is mijn iPhone wel opgeladen?”

Daarna heb je nog een maand humanitaire hulp verleend.

“Ja, we hebben een waterleiding aangelegd voor een dorpje waarvan de bewoners water moesten halen bij een bron in de bergen. Met pikhouwelen hebben we in de keiharde grond een geul gemaakt, de leidingen naar boven gesleept en kraantjes geïnstalleerd: zwaar werk in die hitte. Het was zo fijn dat we dat deden voor de mensen bij wie we logeerden, en die dus een beetje onze familie waren. Dat voelt helemaal anders aan dan geld storten zonder dat je weet wat ermee gebeurt, en voor wie.”

Je stort je op humanitaire hulp en studeert neuropsychologie: een mens moet wel blind zijn om niet te zien dat je in de voetsporen van je moeder wilt treden.

“Toen ik besloot neuropsychologie te gaan studeren, heb ik meteen tegen mijn mama gezegd: 'Het heeft níéts met jou te maken, ik vind het gewoon een boeiende richting.' Ik wil weten hoe het brein werkt. Hoe komt het dat ik honger krijg of geen honger heb? Kan ik een brein manipuleren? Het is vooral de neurologische tak van de psychologie die me bezighoudt. Ik wil in een MRI-scan zien welk gedeelte van de hersenen oplicht als ik chocolade zie, ik wil wetenschappelijke bewijzen zien van wat er wordt beweerd.”

In het middelbaar wilde je dat nog niet. Toen volgde je economie.

“Dat is waar. Ik denk stiekem dat dat toch een beetje door mama komt. Dat zeg ik haar niet, want dan denkt ze meteen: ha, leuk!

“Wat zij allemaal weet, en hoe snel ze mensen analyseert! Ze heeft op alles een antwoord. Zelfs als ik ziek was, wist ze sneller dan de dokter wat er aan de hand was. Dat komt niet alleen door haar studie psychologie, maar ook doordat ze veel heeft meegemaakt en gelezen. Ik zou ook graag voor de Verenigde Naties werken, en anders sowieso in een sector die de wereld beter maakt en niet nog meer om zeep helpt, zoals de plasticindustrie of zo.”

De domste in huis

‘Céleste heeft hetzelfde karakter als ik’, zei je moeder eens. ‘Ze is vlijtig, braaf en behulpzaam en ze maakt altijd haar bed op.’

“Jaja, mijn mama kan flink overdrijven, dat weten we allemaal, hè. Maar ik vind het inderdaad niet prettig om 's avonds in een slaapkamer te komen waar het bed niet is opgemaakt. Als ik de dag begin, leg ik het dekbed goed.

“Ik kan ook niet studeren in een ruimte die rommelig is. Ik vind het belangrijk om orde te hebben in het leven. Dan heb je volgens mij ook orde in je hoofd.”

Je zus is minder ordelijk, geloof ik.

“Dat kun je wel zeggen. Ik hang mijn kleren in de kast volgens kleur. De kleren van mijn zus hangen niet eens in de kast. Die slingeren in haar kamer rond.

“Nu, ik beschouw Merel wel als de slimmere van ons twee. Ze deed me ook altijd geloven dat ik dommer was en daarom beter kon zwijgen. Dat was haar manier om me onder controle te houden, omdat zij als oudste vaak op mij moest letten. Ik denk ook wel dat het waar is. Ze heeft net als mama altijd op alles een antwoord. Ik heb dat veel minder. Het is trouwens wetenschappelijk bewezen dat eerstgeborenen meestal het hoogste IQ hebben. Een verklaring hebben ze daar nog niet voor. Het zou te maken kunnen hebben met het feit dat de omgeving van de baarmoeder bij een eerste kind nog vers is. Anderen denken dat het komt omdat je meer aandacht besteedt aan je eerste kind. Maar je IQ kun je verhogen door hard te studeren, want de hersenen zijn als een spier. Zulke dingen leer ik nu. Interessant, hè?”

Goedele zei in Humo dat ze het rustiger aan wil doen, maar dat het niet lukt: 'Ik zou een paar goede psychologische tips kunnen gebruiken.' Welke raad zou jij haar geven?

“Dat ze moet stoppen met zichzelf wijs te maken dat ze die rust wil. Ze is enorm geïnteresseerd in alles wat seksuologie en humanitaire hulp aangaat. Telkens als zich een nieuwe ontwikkeling of een kans aandient, vliegt ze er meteen op. Ik heb ook niet de indruk dat ze op is. Er zit nog zoveel in haar dat eruit moet komen. Dus ik zou haar zeggen: 'Ga er gewoon voor.'”

Op je 5de heb je eens tegen haar gezegd: 'Mama, je bent nog nooit een maand aan een stuk bij ons geweest.'

“Als je klein bent, mis je je mama wel als ze een week in Afrika zit. Maar het heeft mijn zus en mij ook veel zelfstandiger gemaakt. Bovendien had ze buiten de opnameperiodes best veel tijd voor ons. Ik hoef haar niet elke dag te horen of te zien om me goed te voelen. En als er iets fout loopt, hang ik niet meteen aan de telefoon: 'Mama, wat moet ik doen?' Ik los het meestal zelf op.”

Merel en jij wilden ook zelf op internaat.

“Ik wilde dat iets harder dan mijn zus. Zij huilde weleens als ze weer naar het internaat moest. Maar ik droomde er op de lagere school al van om ouder te zijn en mijn eigen huisje te hebben. Op internaat zou ik mijn eigen kamer hebben die ik kon inrichten zoals ik wilde, en waar niemand anders kon beslissen wat ik deed. Ik wilde controle over mijn eigen leven.”

Lukte dat thuis niet?

“Goh, mijn papa en mama werkten allebei hard toen we jong waren, dus we konden veel zelf beslissen. We hadden wel een nanny toen we klein waren, maar die kon je manipuleren. Ik denk dat ik vooral van mijn zus wilde loskomen. Zij moest op mij letten en ze nam die taak heel serieus: ze duwde me altijd in de rol van kleine zus. Ook daarom wilde ik in Nederland studeren, dan ben ik iets verder weg van haar. Ik hou zielsveel van haar en ze is mijn grote voorbeeld, maar het is beter als zij haar leven leidt en ik het mijne, en dat we elkaar ergens in het midden tegenkomen.”

Is het waar dat Merel zich ervoor schaamde dat jullie moeder lang te boek stond als de slechtst geklede vrouw?

“Ja (lacht). Als mama naar het internaat kwam, waren we allebei als de dood dat onze vriendinnen zouden lachen om wat ze nu weer aanhad. Op den duur legden we vooraf een outfit voor haar klaar als ze naar school moest komen.”

Zij vindt dan weer dat jullie veel te veel bezig zijn met jullie uiterlijk.

“Daarin heeft ze gelijk, maar dat is grotendeels de schuld van die ellendige sociale media. Je weet niet half hoeveel invloed die hebben. Het gaat er constant over hoe je jezelf mooier en gezonder kunt maken: valse wimpers, make-up, middeltjes om je tanden te bleachen... Voor je het weet, denk je: help, mijn tanden zijn geel! Mijn mama gaat daar altijd tegenin: 'Je bent de liefste persoon van de hele wereld, is dat niet veel belangrijker?' Toch word je elke keer weer meegesleurd door die sociale media. Zelfs mijn moeder. Zij is liever lui dan moe, net als ik, maar ze is nu ook beginnen te sporten.

“Ik durf nog altijd in mijn joggingbroek op straat komen, maar ik heb dan wel het gevoel dat mensen naar me kijken. Ik word soms ook boos op mezelf: waarom zit je steeds op je telefoon te kijken hoe anderen leven, in plaats van met je vrienden te praten of met je eigen leven bezig te zijn? Maar dan zie ik iemand op Instagram die er beter uitziet dan ik en denk ik: haar leven is cooler dan het mijne. En dan wil ik weten wat ze doet. Het is een ramp. Ik had graag zestig jaar geleden geboren willen zijn. Veel vrienden zeggen dat: we willen allemaal een leven zonder Instagram en gsm's, zonder al dat gedoe over hoe je eruitziet of hoeveel volgers je hebt.”

Je moeder sport misschien wel, maar ze eet geregeld een pak friet met een curryworst, zegt ze.

“Frietjes, hmm! Die eet ik ook, hoor. Maar vlees eet ik al een jaar niet meer, of toch geen rood vlees. Ik heb daar bewust voor gekozen om het milieu te sparen.”

Je moeder plakt ook vaak krantenknipsels op de koelkast.

“Ja. Als ik dan melk wil drinken, zie ik een knipsel hangen en denk ik: O, nee, ze wil weer over iets praten (lacht). Ik probeer wel om de twee dagen mijn nieuwsapp te openen en de hoofdpunten te bekijken. Maar als ik iets lees als: 'De N-VA wil dit en de sp.a wil dat', dan ga ik meteen over naar het volgende onderwerp. Dat soort artikels is altijd zo langdradig dat ik er mijn aandacht niet bij kan houden. En van artikels over Donald Trump sta ik altijd versteld. Wat me zo stoort aan hem, is dat hij doet alsof hij dom is om stemmen te krijgen van mensen die echt dom zijn. Hij kan toch onmogelijk zoveel geld verdiend hebben en president geworden zijn als hij echt dom zou zijn? En dan vraag ik me af hoe zijn brein werkt. Dat is ook psychologie, hè.”

Dronken in bed

Heb je al een profiel gemaakt van het soort jongen met wie je een relatie wilt?

“Nee. Ik zoek gewoon iemand bij wie ik me op mijn gemak voel en die mij nog gelukkiger maakt dan ik in mijn eentje al ben. Iemand die me doet lachen en tegen wie ik kan zagen als ik een slechte dag heb. En goeie seks is natuurlijk ook belangrijk. Maar verder zeg ik daar niks over, anders wordt mijn moeder te nieuwsgierig. Ik wacht ook altijd met vriendjes voorstellen tot het echt niet anders meer kan.”

'Voor de vriendjes van mijn dochter is het niet fijn dat ik hun moeder ben,' zei ze in een interview op de radio. Wat bedoelde ze daarmee?

“Telkens als een vriendje wist wie ze is, dacht hij: die Goedele weet alles over seks en als ik het niet goed doe, zal Céleste dat wel met haar bespreken. Op school vroeg iedereen me ook altijd: 'Kun je niet eens een seksboek van je moeder meebrengen?' Nu ik wat ouder ben, vind ik het wel leuk om bij een verjaardag te kunnen zeggen: 'Hier, De seksbijbel van mijn mama!' Maar toen ik jong was, vond ik het heel gênant, omdat ik zelf nog niet echt wist wat seks was.”

Had je haar seksboek voor tieners niet gelezen?

“Neen. Mama weet dat Merel en ik haar boeken niet echt gelezen hebben. Het blijft toch raar dat wat daarin staat, allemaal uit haar hoofd komt.”

Dat moet voor jullie toch gesneden koek zijn.

“Neen! Iedereen denkt dat wij aan tafel rustig aan elkaar vragen: 'En? Hoe is het vandaag met je clitoris?' Maar zo gaat het er bij ons helemaal niet aan toe. Als ik met een vraag over seks zit, zal ik het antwoord waarschijnlijk ook eerst op Google zoeken en daarna pas naar mijn moeder gaan. Ze zal misschien boos zijn dat ik dat nu zeg, maar het is de waarheid.”

Jullie kijken wel samen naar Temptation Island.

“Ja, maar dat is vooral gezellig. Het schept een band.”

Het is volgens je moeder een goede manier om uit te zoeken hoe jullie over relaties, ontrouw en onenightstands denken.

“Terwijl we kijken, zit ze de hele tijd te vissen: 'Gebeurt dat bij jullie ook dat je dronken bij iemand in bed belandt?' En dan vinden we het zalig om te zien hoe ze reageert als we zeggen: 'Ja, natuurlijk... (lange pauze) overkomt dat onze vriendinnen.' (lacht) Ze wilde ook weten of onze generatie aan triootjes doet zoals in Temptation Island. Maar die kandidaten zijn de programmamakers gaan zoeken op plaatsen waar wij nooit komen, hoor. Mama denkt dat we anders zijn, maar we zijn even preuts als zij. Misschien zelfs preutser, ook weer door de sociale media. We laten ons lichaam niet graag bekijken omdat we denken dat het niet mooi genoeg is om te tonen.”

Ik vind het wel hemeltergend dat de losbandige vrouwen in dat programma als sletten worden gezien, terwijl de mannen voor hetzelfde gedrag een medaille krijgen.

“Bij ons is dat niet zo. Als een jongen zijn vriendin bedriegt, vindt iedereen dat even erg als wanneer een meisje het haar vriend aandoet.”

Denk je dat de mens gemaakt is om monogaam te zijn?

“Ik denk niet dat de mens ervoor is gemaakt, maar je kunt wel de moeite doen om monogaam te zijn als je iemand graag ziet. In een relatie zitten en toch seks hebben met anderen: ik zou echt niet weten hoe dat kan werken. Ik zou mijn vriend in ieder geval niet met iemand anders willen delen.”

Je vader was thuis altijd degene die kookte.

“Ja. Mijn papa houdt van koken en mijn mama wil het niet echt. Nog altijd is papa degene die eten voor mij kookt, dat ik dan meeneem naar mijn kot. Mijn moeder geeft me belangrijke krantenartikels mee, of vitaminepillen die ik niet mag vergeten te slikken.”

Wie is er geëmancipeerder, je moeder of jij?

“Mijn moeder. Maar ik ben wel geëmancipeerder dan veel van mijn vriendinnen. Als we iets gaan drinken en de jongen zegt: 'Ik zal wel betalen', dan antwoord ik meteen: 'Neen, we gaan schaar, steen en papier spelen om te zien voor wie de rekening is.' Ik zou wel graag zo'n vrouw worden als mijn moeder, maar hoeveel ik ook van haar probeer te leren, ik zal vooral veel moet leven en doen, en van mijn eigen fouten moeten leren.”

Bloed, zweet & luxeproblemen, Eén, maandag, 20.40 uur

©Humo