It takes two to tango, maar de journalistiek moet zich afvragen of ze de dans van Trump wel wil dansen
Het bericht kwam op mijn telefoon binnen via persbureau Reuters. ‘Breaking’ was het nog net niet, maar wel urgent en kakelvers. ‘Just in: CNN-reporter Jim Acosta heeft zijn perskaart voor het Witte Huis weer terug.’
De verslaggever die door Trump was verbannen uit de perszaal wegens te lang doorvragen, werd op last van de rechter weer toegelaten. Je zou het een overwinning voor de pers kunnen noemen, maar ik werd er niet vrolijk van.
Wat gaat Acosta doen in die perszaal? Ongetwijfeld weer de rol spelen van kritische verslaggever in het Grote Trump-theater, zodat de president en diens woordvoerster aan de Amerikanen kunnen laten zien hoe dapper ze strijden tegen de ‘gevestigde’ media. Waarbij zíj de controle hebben over de microfoon, niet de verslaggevers. It takes two to tango, dat geldt zelfs voor Trump, maar de Amerikaanse journalistiek moet zich afvragen of ze deze dans wel wil dansen. En dat is een vraag die in deze tijden van internationaal fake news ook buiten Amerika relevant is. In Nederland bijvoorbeeld.
Trump liegt zich een slag in de rondte en het is bewonderenswaardig dat er journalisten zijn die dat bijhouden, maar er kleeft ook iets tragisch aan
Ik begrijp natuurlijk dat CNN, en alle andere media, verslag willen doen van wat de president zegt, dat is ook nodig. Maar door in te gaan op Trumps verlangen er een publiek moddergevecht van te maken, wordt dat gevecht het overheersende thema, in plaats van het beleid van de president en het effect daarvan op het land en de wereld. Op dezelfde manier krijgt zelfs het fact-checken een onaangename bijsmaak. Trump liegt zich een slag in de rondte en het is bewonderenswaardig dat er journalisten zijn die dat nauwgezet bijhouden en weerleggen, maar er kleeft ook iets tragisch aan. Alsof het er nog toe doet of de president de feiten wel op een rijtje heeft, alsof hij dat überhaupt zou willen, alsof het zijn aanhangers iets zou kunnen schelen.
Intussen heerst buiten het nieuwscircus de mist van het wantrouwen in feiten als zodanig, met fatale gevolgen voor de serieuze media
Wat hier gebeurt is het creëren van een nieuwscircus met permanente opwinding, geconcentreerd rond de persoon van de leider, waardoor elk onderzoek naar de feiten en het debat daarover wordt gesmoord. Dat is precies de bedoeling van figuren als Trump, Poetin, Orbán & Co, zei de Amerikaanse historicus Timothy Snyder vorige week in De Balie. Zij spiegelen hun aanhangers eerst een paradijselijk verleden voor, een gouden eeuw waarnaar het land terug zal keren als de vijand (de migrant, de landverrader, de elite, Soros, Brussel) is verslagen. Vervolgens leiden ze de aandacht af van reële problemen in het heden door voortdurend ophef te produceren, waar de media zich op storten als wespen op limonade. In Nederland kennen we dat ook: komt dat zien, een cartoonwedstrijd over Mohammed!
Te weinig gewicht
Intussen heerst buiten het nieuwscircus de mist van het wantrouwen in feiten als zodanig, met fatale gevolgen voor de serieuze media. De lokale pers bestaat in Amerika al bijna niet meer, zei Snyder, en de landelijke legt te weinig gewicht in de schaal. Zo verdwijnt het zicht op de werkelijkheid en kan de autocratische leider zijn goddelijke gang gaan. Snyder noemt dit ‘de weg naar onvrijheid’ en geloof me, hij heeft er verstand van.
Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column waarin hij de ‘keiharde nuance’ en het ‘onverbiddelijke enerzijds-anderzijds’ preekt. Lees meer columns van zijn hand in zijn dossier.