Ontdekt: wonderwereld vol zeebeesten uit “oerknal” van het leven
Zo’n 518 miljoen jaar geleden vond er in het huidige China een onderzeese modderverschuiving plaats. Nu hebben paleontologen de versteende slachtoffers van de ramp teruggevonden: een wonderlijke schatkamer vol absurde zeedieren, uit een tijd die bekendstaat als de ‘oerknal’ van de moderne evolutie.
De nieuwe laag versteende diertjes is misschien nog wel spectaculairder dan de ‘Burgess Shale’ in Canada, werelderfgoed en alom bekend als de meest sensationele plak versteend zeeleven ooit gevonden, schrijven de Chinese en Amerikaanse ontdekkers in vakblad Science. De nieuwe schatkamer, waarvan men het bestaan tot dusver zorgvuldig stilhield, leverde al haast 4.500 fossielen en ruim honderd soorten op, waarvan de meeste nog onbekend voor de wetenschap.
De wezens zouden op een doek van Jeroen Bosch niet misstaan. Denk aan tentakels die uit de zeebodem omhoog reiken, drijvende zakjes voortgestuwd door een soort vogelveer, of aan bizarre kwallen met een soort slurf eronderuit. Ook vonden de onderzoekers zeesterachtige wezens met tientallen vertakkende puntarmen, wellustig opbollende zeeanemonen en een merkwaardige wandelende zeeworm met een rond kopje eraan. Je zou er haast eng van gaan dromen, ware het niet dat de wezens bij leven niet veel groter waren dan figuurtjesvermicelli.
De dierentuin fossiliseerde op een uniek moment: tijdens de zogeheten ‘Cambrische explosie’, een soort geboortegolf van de evolutie. Om de een of andere reden begon het leven rond de 540 miljoen jaar geleden opeens wild te experimenteren met nieuwe vormen en lichaamsplannen. Het gevolg was een ware soortenexplosie in zee – op het land leefde nog niets – van talloze klassen en nieuwe vertakkingen aan de boom van het leven. Hoewel de meeste soorten allang weer zijn uitgestorven, bouwt het leven nog altijd voort op veel van de levenstakken die in die tijd ontstonden.
In Zuid-China vonden fossielenzoekers ook al eens een versteende laag met wezens van kort na de Cambrische explosie. Maar de nieuwe fossielen, duizend kilometer noordelijker gevonden in de provincie Hubei, zijn zelfs nog gaver, mailt de Amerikaanse deelnemer aan het onderzoek, Bob Gaines, desgevraagd vanuit China. “Ze zijn volkomen ongeschonden, alsof ze nog maar net zijn gefossiliseerd. De meeste wezens zijn weekdieren zoals kwallen en wormen, die normaal geen schijn van kans maken om te fossiliseren. Maar hier zijn ze uitzonderlijk bewaard, met details van zacht weefsel zoals ogen, kieuwen en spijsverteringskanaaltjes.”
Een “ongelooflijk belangwekkende vondst”, reageert ook paleontoloog Jelle Reumer, niet betrokken bij de vondst. De nieuwe vindplaats lag immers weer wat verder van de kust af dan bijvoorbeeld de Burgess Shale, en biedt zo een inkijkje in een andere leefomgeving. “Die Cambrische explosie was nog veel heviger dan we konden bedenken”, zegt Reumer. “Je ziet ook hier weer een krankzinnige rijkdom aan soorten. Sponzen, zeewormen, vroege gewervelden, kleine leuke trilobietjes; je ziet het hier allemaal.”
En dan houden de wetenschappers hun kaarten nog voor zich, bekent Gaines. “We hebben ook nog wat heel vreemde raadsels: dieren waarvan de lichaamsbouw zo fundamenteel afwijkt dat we ze niet kunnen onderbrengen in enige bestaande categorie. Sommige daarvan houden we nog even stil, voor toekomstige artikelen.”
Want dat de wetenschappers nog jaren werk hebben aan de plak, staat vast. Zo kan het team de eerste echte ontdekking voor in de biologieboeken nu al bekendmaken: in de leemlaag zitten ook de vroegste stekelwormen, een stam van zilvervis-achtige zeewormpjes die inmiddels duizenden soorten omvat.
“We hebben het hier enorm naar onze zin bij het verkennen van deze nieuwe fossielenlaag”, mailt Gaines. “En de noodles zijn hier trouwens ook geweldig.”
