“Mijn man heeft alzheimer. Hij is erg verward en loopt soms weg. Als ik even naar de winkel ga, bind ik hem vast”, getuigt een mantelzorger. “Mijn moeder vindt dat niemand anders zo goed voor haar man kan zorgen als zij”, zegt een andere getuige. “Ze weigert elke hulp, ook al loopt ze zichzelf voorbij en zorgt ze daardoor niet meer goed voor hem. Moeder houdt zijn medicatie niet goed bij, ze heeft niet altijd voldoende en gezond eten in huis en ik vind dat mijn vader niet meer zo fris ruikt.”

Het zijn maar twee van de vele gevallen van ouderenmishandeling die elk jaar aan het licht komen. Liefst 505 gevallen in 2017, het jaar voordien waren dat er nog 436. “Maar wat opvalt, is dat de mantel­zorger daarbij vaak geen kwade bedoelingen heeft”, zegt Sabine Temmerman, beleidsmedewerker bij het Vlaams Ondersteuningscentrum Ouderenmis(be)handeling (VLOCO). Dat start deze week met een broodzakkencampagne om de problematiek letterlijk op tafel te leggen.

“Vorig jaar was dit soort onbedoelde ­ouderenmishandeling goed voor 14 procent van de gevallen die bij ons gemeld werden. Dat is een verdubbeling tegenover 2016.”

Die ontspoorde zorg is het gevolg van een gebrek aan kennis of door onmacht van de mantelzorger. “Die is geen professionele hulpverlener”, zegt Liliana Nikolova van S-Plus Mantelzorg. “Soms verandert het gedrag of de persoonlijkheid bij een aandoening. Als niet-professionele mantelzorger ben je niet altijd in staat om daar gepast op te reageren. Of het gebrek aan kennis en vaardigheden kan ook fysieke gevolgen hebben voor de oudere. Als die niet correct wordt opgetild, kan dat pijnlijk zijn.”

Naast onkunde is ook de overbelasting van de mantelzorger een oorzaak van ongewilde ouderenmishandeling. “De mantelzorger moet soms de zorg met zijn werk combineren. Of de mantelzorger is oud en heeft zelf zorg nodig.”

Durf neen te zeggen

Volgens Nikolova ligt de oplossing onder andere bij betaalbare professionele (thuis)zorg. “En het liefst wordt die al proactief en preventief aangeboden, zeker voor de kwetsbaarsten. Bied hen de hulp aan waarop ze recht hebben, voor de situatie ontspoort. Want zelf zullen ze vaak te laat aan de alarmbel trekken. Verlies als hulpverlener ook de mantelzorger niet uit het oog als je de situatie in kaart brengt. En de mantelzorger, die moet leren een helpende hand te aanvaarden. Het is belangrijk dat je tijd voor jezelf neemt en neen durft te zeggen.”

• 56% van de slachtoffers is ­ouder dan 80 jaar

74% van de slachtoffers is vrouw

56% van de daders is man

In 81% van de gevallen is de pleger iemand uit de dichte familiale kring: partner (25%), dochter (22%), zoon (29%), familie (7%) of schoonkind (5%)

67% van de slachtoffers woont onder hetzelfde dak met de pleger

Vragen rond geweld of mis(be)handeling? Bel 1712.