We zetten alles op alles om smokkelaars klem te zetten en illegale transmigranten maximaal uit te wijzen’, zei minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) begin deze week, als antwoord op kritiek van de lokale politie dat de aanpak van mensensmokkel te versnipperd is.

Nicholas Paelinck, korpschef van zone Westkust, legde de vinger op de wonde. ‘De politie dweilt met de kraan open’, zei hij. ‘Wie wordt opgepakt, wordt de volgende dag weer vrijgelaten. Soms wordt iemand twintig keer opgepakt door dezelfde diensten.’

Die sisyfusarbeid toont zich in de statistieken. Van januari tot en met juli pakten alle politiediensten al 6.431 keer een migrant op die aangaf naar Engeland te willen, vooral in West-Vlaanderen, maar ook steeds vaker dieper in het land. In al die gevallen moest de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) beslissen wat er met die mensen moest gebeuren. 3.262 keer gaf de DVZ een bevel om het grondgebied te verlaten, 1.154 keer een nieuw bevel om het grondgebied te verlaten. Slechts 490 migranten werden in een gesloten centrum opgesloten. Nog minder werden uitgewezen. Het exacte aantal is niet bekend.

‘Daarvoor zouden we al die 490 individuele dossiers moeten bekijken’, zegt een woordvoerster van Vreemdelingenzaken.Gemiddeld worden 8 op de 10 sans-papiers die worden opgesloten, ook effectief gerepatrieerd. Toegepast op de groep van ‘transmigranten’ zouden er dit jaar al bijna 400 zijn teruggestuurd. ‘Zeker zijn we dat niet, dat is een schatting’, zegt Vreemdelingenzaken. Het cijfer blijft in ieder geval een peulschil in vergelijking met de grootte van de problematiek. In het Maximiliaanpark verzamelen elke avond evenveel migranten.

Op de trein

Deze week kondigde Jan Jambon aan dat er extra politiecontroles op treinen zouden komen, en dat de DVZ in de gesloten centra maximaal capaciteit voor deze groep van migranten zal vrijhouden. Jambon maakt zich sterk dat volgehouden controles het businessmodel van de mensensmokkelaars helpen te ontwrichten.

Begin dit jaar kondigde hij al het ‘Plan Transmigratie’ aan, met extra politiecontroles en privébewaking op verschillende snelwegparkings. Op zeer korte tijd daalde daardoor het aantal betrapte migranten op snelwegparkings. Maar ze zijn nooit verdwenen, en smokkelaars lijken alleen hun modus operandi hooguit een beetje te hebben aangepast.

‘De migranten draaien steeds meer in rondjes’, zegt Olivier Van Raemdonck, woordvoerder van Jambon. ‘Zeker weten we dat niet, maar we hebben de indruk dat het voor hen moeilijker is geworden om in Engeland te geraken. We vermoeden dat ze elke dag terugkeren naar Brussel, om de volgende dag weer te proberen.’

‘De politie moet nu ook veel meer op de treinen en in de treinstations controleren, omdat ze merkt dat migranten in plaats van in een camionette naar een snelwegparking te rijden, met een ticket in Brussel-Noord of Brussel-Zuid op de trein springen, naar Zeebrugge of een treinstation in de buurt van een snelwegparking. Het heeft geen zin om op de snelwegparkings te gaan staan zonder de treinen in de gaten te houden’, zegt Van Raemdonck.

Toch asiel?

Het blijft opmerkelijk hoe weinig van deze migranten hier asiel willen vragen. Velen zijn economische migranten die weten dat ze geen kans op bescherming hebben. Over het Kanaal denken ze makkelijker te overleven, desnoods in de illegaliteit. Maar vele anderen maken wel degelijk kans om hier asiel te krijgen.

Van de 6.431 migranten die dit jaar al werden opgepakt, zeggen de meesten te komen uit Eritrea (2.521), Irak (587), Algerije (347), Soedan (347) en Syrië (290). Dat zijn allemaal nationaliteiten die, met uitzondering van Algerije, een behoorlijke kans hebben om hier – al dan niet met een tijdelijk statuut – te mogen blijven.

Informatiecampagnes van de overheid halen al jaren weinig uit. Sommige migranten hebben informatiebrochures op zak die drie jaar oud zijn. Ze hebben schrik dat België hen naar een ander Europees land zal terugsturen omdat ze daar al geregistreerd staan. Het Burgerplatform voor Overnachtingen, dat elke avond enkele honderden migranten in gastgezinnen te slapen legt, is bang dat de vele politiecontroles nog een groter ontradend effect hebben.

Gastgezinnen proberen de migranten zo goed mogelijk te informeren over hun opties in België. Eenmaal uitgerust, merken vrijwilligers, herwinnen sommige migranten hun redelijkheid, en wagen ze hier toch hun kans.

‘Maar we weten niet hoeveel van die migranten hier asiel vragen, en of zij nu met meer zijn dan vroeger’, zegt de woordvoerder van minister Jambon.