De werknemers van het maatwerkbedrijf SW WEB en de WEB-Kringwinkels in Turnhout, Hoogstraten en Retie legden in december 2023 een eerste keer het werk neer, na het ontslag van een directielid. Zij verzetten zich volgens een mededeling van het bestuur tegen de wijzigingen die in het bedrijf werden doorgevoerd en die op termijn zouden moeten leiden tot een fusie tussen WEB en Blenders.

LEES OOK.Directeur Blenders & WEB reageert op sociale onrust: “Logisch dat niet iedereen mee is, maar samen staan we sterker”

Het maatwerkbedrijf WEB en de Kringwinkels, maar ook het impactbedrijf Blenders zijn ontstaan in de schoot van het Strategisch Plan Kempen en hebben sinds 2021 dezelfde directie, maar de drie vzw’s bleven aparte juridische entiteiten met eigen statuten. De vzw’s zijn afhankelijk van subsidies die ze enkel mogen aanwenden voor het maatschappelijk doel dat in die statuten is beschreven.

Verdachte leningen en facturen

Het impactbedrijf Blenders start innovatieve projecten op met projectsubsidies die ze vaak pas ontvangt nadat de projecten zijn opgestart. Dat Blenders daarom niet alleen bij banken, maar ook bij de zusterorganisatie WEB geld ging lenen om de financiering van die projecten voor te schieten, was niet abnormaal. Maar ook WEB ontvangt subsidies die ze enkel mag aanwenden voor wat past binnen de missie van de vzw: mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt begeleiden met het oog op tewerkstelling. Een lening aan Blenders moet dus ook aan die voorwaarde voldoen.

LEES OOK. Sociale onrust bij WEB-Kringwinkels: een delicaat dossier

Verscheidene personeelsleden van WEB en SW WEB begonnen zich vragen te stellen over die financiële transacties. Niet alleen over die leningen, sommige dateren al van 2015, die na de afgesproken datum niet waren terugbetaald, maar ook over facturen van Blenders aan WEB met erg vage beschrijvingen, waarvoor geen aantoonbare prestaties waren geleverd. Een financieel onderzoek toonde aan dat Blenders in slechte papieren zat, zelfs insolvabel was. Daardoor kon de organisatie niet langer geld lenen bij banken en was ze op de reserves van WEB aangewezen. Niet om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te helpen, maar om onder andere de lonen van het personeel te kunnen betalen.

Klokkenluidersbescherming

Het directielid dat hierover binnen het directieteam vragen stelde, botste op een halsstarrig bestuursorgaan dat de rangen sloot en waarin ook de vakbonden ACV en ABVV vertegenwoordigd waren. De relatie verzuurde, waarop zij voor zichzelf en voor vijf naaste medewerkers het klokkenluidersstatuut aanvroeg en dat in juli 2023 ook verkreeg.

LEES OOK. Personeel WEB-kringwinkels gaat de straat op: “Fraude is geen foutje”

De klokkenluidersregeling is een nog recente wet van 28 november 2022, die in werking is sinds 15 februari 2023. De wet biedt bescherming aan iedere persoon die informatie over een ernstig probleem tot mogelijke onregelmatigheden of wangedrag bij een private onderneming heeft verkregen in een werkgerelateerde context en hieromtrent een melding wil doen. De Federale Ombudsdienst coördineert deze meldingen in de private sector en gaat na of de redenen gegrond zijn. Als dat het geval is, krijgen de aanvragers het klokkenluidersstatuut en geniet de klokkenluider onder bepaalde voorwaarden bescherming tegen represailles zoals ontslag, schorsing of degradatie.

De zes klokkenluiders bij WEB en vzw WEB pakten het grondig aan en schakelden een advocatenkantoor in dat naging of er inderdaad sprake is van wantoestanden in de organisatie. Het kantoor concludeerde dat dat het geval was. Er is mogelijk zelfs sprake van valse facturen, wat een misdrijf is, het verkeerd aanwenden van subsidies en intimidatie. Het bestuur werd in kennis gesteld van dit rapport. De eerste klokkenluider werd in december om de dringende reden ‘verregaande insubordinatie’ ontslagen, omdat ze zich bleef verzetten tegen deze wanpraktijken en er niet aan wilde meewerken.

Vakbonden in bestuursorgaan

Ook de tweede leidinggevende, die vorige maand zijn ontslag kreeg, is een klokkenluider. Opvallend: de vakbonden die de voorbije maanden de acties van het personeel erkenden en steunden, waren als bestuursleden ook betrokken bij de beslissing om de twee leidinggevenden te ontslaan. Die band tussen de vakbonden en de betrokken organisaties is historisch gegroeid. De vakbonden waren medeoprichters van het Strategisch Plan Kempen in 1987. Deze maand beslisten zowel ABVV als ACV wel dat dit een onhoudbare spreidstand is en hebben zij ontslag genomen uit het bestuursorgaan van Blenders en WEB.

LEES OOK. Spontane staking bij Kringwinkel na ontslag directrice

Als een klokkenluider wordt ontslagen, moet de werkgever aantonen dat dit ontslag niets te maken heeft met de redenen waarvoor de klokkenluidersbescherming is toegekend. Het personeel dat in december en in maart het werk neerlegde, is alvast overtuigd dat dit wel een rol speelt. Er is ondertussen een gerechtelijke procedure lopende vanwege ernstig vermoeden van fraude. Ook als dat onderzoek zou aantonen dat er niets onwettelijks is gebeurd, is de klokkenluidersbescherming geldig.

De imagoschade is alvast groot. Zowel Blenders als WEB zijn Kempense prestigeprojecten die een hoog aanzien genieten. De overige werknemers die de problemen aanklaagden, vrezen niet alleen voor hun eigen job, maar ook voor een doofpotoperatie en voor de toekomst van een organisatie met een groot maatschappelijk belang.