Verdwaalde alleen de kogel of is de hele waarheid zoek?

1. Kan een kogel verdwalen?

In een eerste verklaring zei het parket in Bergen dat Mawda was getroffen door een “verdwaalde kogel”. Dinsdag verduidelijkte procureur-generaal Ignacio de la Serna dat het schot per ongeluk was afgegaan en dat onderzoeksrechter Monfils het Comité P heeft gevraagd om verder onderzoek.

Dwalende kogels bestaan, maar de ballistiek onderscheidt maar twee categorieën: een kogel die is afgevuurd tijdens een kruisvuur of een die na een vreugdeschot en een tocht door de lucht terug naar beneden komt gevallen. Een politieman die op een auto vuurt en onbedoeld een van de inzittenden raakt, valt ver buiten die definitie.

“Men is driemaal na elkaar met een nieuwe versie gekomen en het parket koos telkens opnieuw de versie die de politie het best uitkwam", zegt Olivier Stein, advocaat van de ouders van Mawda. "Wij vragen ons dan af welke garantie er is bij een vierde keer. Ik kan mij moeilijk ontdoen van het gevoel dat men ervan is uitgegaan dat het ‘maar’ vluchtelingen waren en men dus met om het even welke uitleg kon wegkomen."

2. Is het Comité P nog te vertrouwen?

Wat de ouders van Mawda betreft, is het antwoord al gegeven. Olivier Stein: “De avond van de feiten zijn het agenten van de federale politie zelf die het Comité P hebben verwittigd. Blijkbaar bestaat er een procedure die wil dat zodra er een schot is gelost, het Comité P verwittigd dient te worden. Het Comité P heeft de zaak bekeken en kwam de avond zelf al tot de conclusie dat Mawda was overleden als gevolg van de shock, en niet was geraakt door een kogel. Daar hebben ze hun onderzoek toen meteen stopgezet. Diezelfde mensen moeten wij nu blind vertrouwen? Wij zien maar één uitweg: een parlementair onderzoek.”

Het Comité P werd in 1992 opgericht als politieke reactie op het in het honderd lopen van het onderzoek naar de Bende van Nijvel. Het had een soort internal affairs moeten worden, maar tussen droom en daad stond een Belgische realiteit.

Een ex-speurder van het Comité P: “De dienst enquêtes van het Comité bestaat uitsluitend uit gedetacheerde politiemensen die in principe na een termijn van vijf jaar terugkeren naar hun vroegere dienst. Je kunt dat georganiseerd corporatisme noemen. De neiging om van politionele fouten weg te kijken zit in het systeem ingebakken.”

Jean-Marie Dedecker noemde het Comité P ooit “een legale smeergeldmachine”. Politiemensen wensen geen verantwoording af te leggen aan hiërarchisch ondergeschikten. Daarom krijgen politiemensen bij hun detachering naar het Comité P er een promotie tot commissaris bij en volgens Dedecker een netto-inkomen dat stijgt tot 5.000 euro per maand.

“Toch kun je niet anders dan je vertrouwen schenken aan het Comité P, nu dit is gevat door de onderzoeksrechter”, zegt Stefaan Vanhecke, die voor Groen in de parlementaire begeleidingscommissie van het Comité P zetelt. “Ik ga niet mee in de kritiek die zegt dat het Comité P de politie altijd een hand boven het hoofd houdt. Kijk naar hun rapporten na de aanslagen van 22 maart. Zo structureel onkritisch zijn die mensen zeker niet.”

3. Waarom blijft het in de politiek volkomen windstil?

Twintig jaar geleden leidde de dood van de Nigeriaanse asielzoekster Semira Adamu tot het spontane ontslag van toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Louis Tobback (sp.a). Nu is er voor Jan Jambon niets soortgelijks aan de orde. Politieke commotie was er deze week enkel in Franstalig België na een tweet waarin Ecolo-medevoorzitster Zakia Khattabi de dood van Mawda toeschreef aan een “steeds hardere migratiepolitiek”. CdH-voorzitter Benoît Lutgen vond dat een brug te ver: “Dit is een soort van groen populisme.”

Maar gaat de vergelijking op? Semira Adamu werd verstikt toen een rijkswachter in een vliegtuig een kussentje op haar gezicht duwde. Deze keer is het niet zo evident of er buiten communicatieve andere aantoonbare fouten zijn gemaakt.

Lees ook: 

- "Politie kan wel schieten op een busje, maar niet de chauffeur identificeren. Ook al zagen ze iedereen uitstappen"

- Patrick Loobuyck: Hebben we sinds Semira Adamu meer eelt op de ziel?

“De jurisprudentie is duidelijk”, zegt Vincent Gilles van politievakbond VSOA. “In veel gevallen zijn rechters tot het oordeel gekomen dat als iemand zijn wagen gaat gebruiken als wapen, de politie het recht heeft om het vuur te openen.”

Dat denkt ook Luc Breugelmans van ACOD-politie. Dit incident zat er volgens hem aan te komen: "Mensensmokkelaars worden steeds gewelddadiger. Het zijn agenten van de al voor 40 procent onderbemande wegpolitie die dit soort interventies doen. Smokkelaars en slachtoffers komen uit oorlogsgebied, zijn gewend aan een veel hogere graad van geweld. Het zijn ook heel tijdrovende interventies: van meer dan twintig mensen vingerafdrukken nemen en wachten tot Vreemdelingenzaken beslist. Meestal moeten ze hen een 'bevel om het grondgebied te verlaten' geven, waarna eenzelfde busje met dezelfde mensen een nacht later opnieuw van de weg moet worden gehaald."

4. Wanneer kennen we de ware toedracht?

De resultaten van de door de Bergense onderzoeksrechter bevolen autopsie zal volgens advocaat Olivier Stein “minstens enkele weken” duren. In afwachting daarvan overwegen de ouders zelf een tegenexpertise te laten uitvoeren. Ze hebben dat recht. Eens het parket in Bergen het lichaampje vrijgeeft, staat het de ouders vrij om zelf een arts een onderzoek te laten uitvoeren.

Advocaat Stein: “Deze mensen willen graag hun kindje begraven. Maar ze willen dat ook niet laten gebeuren zonder dat alle middelen voor het vinden van de waarheid zijn uitgeput.”