PvdA kan ‘het Timmermans-wonder’ amper bevatten

De vloer van de bovenverdieping in het Haagse café Millers kraakt onder de krachten die vrijkomen als de PvdA voor het eerst sinds jaren weer eens een verkiezingsoverwinning kan vieren. De PvdA’ers springen na de eerste exitpoll op-en-neer, buiten zinnen, soms met de handen vol ongeloof voor de mond. Er zijn tranen, er zijn wilde armgebaren, er zijn oerkreten. ‘Fran-sie Timmermans, la la la’, zingen ze als veredelde F-siders. ‘Fran-sie Timmermans, la-la-la.’

Niemand had dit voor mogelijk gehouden: ‘Het Timmermans-wonder’, zoals PvdA-leider Lodewijk Asscher het donderdagavond noemt. Met ruim 18 procent van de stemmen is de partij de grootste van Nederland volgens de exitpoll. Het is bijna een verdubbeling ten opzichte van 2014. Als de prognose klopt, zit de PvdA straks met 5 zetels in het Europees parlement.

Comeback-avond

Timmermans zelf is afwezig – hij voert als Spitzenkandidat voor de Europese sociaal-democraten al weer campagne in Spanje – maar Asscher bedankt de aanwezige partijleden die ondanks alle ‘neerbuigende praatjes’ over de PvdA de afgelopen jaren zijn doorgegaan. ‘Vanavond is de comeback.’

Veel jonge PvdA’ers maken donderdagavond voor het eerst een verkiezingsoverwinning mee. ‘Ik ben sinds 2015 lid, dus dit is nieuw voor mij’, zegt Valentijn Tilder (23) verbouwereerd. ‘Na de nederlaag van 2017 was ik een beetje afgedreven van de partij. Bij de gemeenteraadsverkiezingen stemde ik zelfs op een andere partij, maar de laatste tijd kwam het gevoel toch weer terug.’

Bij oudere, meer gelouterde PvdA’ers lijkt het ongeloof over de plotselinge herrijzenis nog groter. ‘Dit geeft zo veel hoop voor de partij’, zegt Simon den Haak als de eerste extase voorbij is. Hij was campagnestrateeg bij de ‘moeder aller nederlagen’ in 2017, toen nog maar 5,7 procent van de kiezers voor de PvdA stemde. Den Haak: ‘Dit laat zien dat al die mensen toen niet definitief zijn afgehaakt bij de partij. Ze zijn bereid om terug te keren. Timmermans heeft de progressieve kiezers verenigd.’

Dominante factor op links

De omstandigheden zaten ook mee, erkennen de PvdA’ers. Timmermans was als lijsttrekker veel bekender dan zijn tegenstrevers bij D66, GroenLinks of SP. Als eurocommissaris en Spitzenkandidat groeide de Limburger tijdens de campagne langzaam uit tot de dominante factor op links. Uiteindelijk kon alleen hij nog een zege van de VVD of Forum voor Democratie voorkomen. Dat was ook de PvdA-campagneboodschap van de laatste dagen: wie niet wil dat ‘rechts’ of ‘knetterrechts’ de grootste wordt, moet op Timmermans stemmen.

Er breken nu spannende weken aan. Het gevecht om de belangrijke posities in Brussel begint als de definitieve uitslagen van de Europese verkiezingen zondag bekend zijn. Als de sociaal-democraten erin slagen de grootste te worden, kan Timmermans de eerste Nederlandse commissievoorzitter worden sinds Sicco Mansholt. Anders moet hij hopen dat het kabinet hem steunt voor een andere positie binnen de commissie, of zal hij zitting nemen in het Europees parlement.

Zeker is dat Timmermans binnen zijn partij voorlopig niet meer stuk kan. Na donderdagavond weten de PvdA’ers dat een terugkeer als grote partij in een versplinterd landschap mogelijk is. Die druk zal Asscher gaan voelen. In Brussel zit voortaan een man die de PvdA tegen alle verwachtingen in weer de grootste heeft gemaakt. Zijn naam wordt zelfs gezongen: ‘Fran-sie Timmermans.’