Wetenschappers helpen mensen met zenuwziekte dwarslaesie weer (een klein stukje) lopen
Voor het eerst zijn twee teams van Amerikaanse wetenschappers erin geslaagd om patiënten met een dwarslaesie weer te laten lopen, dankzij elektrische stimulatie van hun ruggenmerg. Daar moesten ze wel maanden- tot jarenlang intensief voor trainen. "In de praktijk kunnen we hier nog weinig mee."
Twee jonge mannen en een vrouw konden na een maandenlange intensieve training zelfstandig stappen zetten achter een rollator of op een loopband. Dat blijkt uit twee Amerikaanse onderzoeken die maandag in twee internationale vakbladen zijn gepubliceerd.
Nederlandse deskundigen, niet betrokken bij het onderzoek, zijn gematigd enthousiast. Tot nu toe is het alleen gelukt om patiënten met een dwarslaesie te laten staan en hun benen te laten bewegen, zegt Martijn Malessy, hoogleraar zenuwchirurgie in het LUMC. "Dit is letterlijk een nieuwe stap. Maar in de praktijk kunnen we hier nog weinig mee."
Bij de betrokken patiënten (tussen de 23 en 34 jaar) is sprake van een incomplete dwarslaesie: hun onderlichaam is weliswaar verlamd maar sommige zenuwbanen in het ruggenmerg zijn nog intact. "Die banen zijn een soort telefoonkabels die vanuit de hersenen signalen naar de spieren sturen", verduidelijkt hoogleraar neuroregeneratie Joost Verhaagen, verbonden aan het Nederlands Herseninstituut. Bij een incomplete dwarslaesie zijn na de beschadiging van het ruggenmerg te weinig kabels overgebleven die kunnen worden aangezet. "De benen krijgen daardoor geen seintje meer uit de hersenen dat ze moeten bewegen."
Elektronisch stimuleren
Wereldwijd zijn wetenschappers bezig om uit te zoeken hoe de overgebleven zenuwbanen in het ruggenmerg weer aan het werk kunnen worden gezet. "Ze moeten als het ware wakker worden gemaakt", aldus Verhaagen. Twee groepen Amerikaanse wetenschappers beschrijven in Nature Medicine en het New England Journal of Medicine hoe ze daarin zijn geslaagd. De eerste groep boekte succes bij een patiënt, de tweede groep slaagde erin om twee van de vier behandelde patiënten te laten lopen. Ze plaatsten op het vlies rondom het ruggenmerg elektroden die waren verbonden met een stimulator en sloegen intensief met hen aan het oefenen: de patiënten moesten steeds hun benen de opdracht geven om te lopen, zodat er een signaal werd verstuurd door de overgebleven zenuwbanen. Die banen werden vervolgens elektronisch gestimuleerd. Zo werden de inactieve telefoonkabels als het ware getraind en gaandeweg sterker, aldus Verhaagen. Na maanden- tot jarenlange trainingssessies slaagden patiënten erin om zelfstandig stappen te zetten. Ze hadden daarbij wel steun nodig van een rollator, beugels of mensenhanden.
"Ik kan me voorstellen dat het voor deze patiënten sensationeel moet zijn", zegt hoogleraar neuroregeneratie Verhaagen: "Ze denken aan lopen, en dan reageren hun benen en lopen ze." Maar of dat succes bij andere patiënten kan worden herhaald, moet eerst nog worden aangetoond, zegt hij. "Met veel technisch vernuft, heel veel training, een groot team begeleiders en een zeer gemotiveerde patiënt is er iets mogelijk", concludeert hoogleraar zenuwchirurgie Malessy. Maar dan alleen bij een subgroep van patiënten bij wie nog niet alle zenuwbanen kapot zijn gegaan. Hij vraagt zich af of die enorme investeringen ook voor anderen haalbaar zijn. "Mogelijk kunnen patiënten met een dwarslaesie in de toekomst in hun eigen huis zelfstandig een aantal stappen zetten, maar alleen als het mogelijk wordt om de elektrische stimulatie zelf te reguleren. Het is zeker een vooruitgang maar ik hoop niet dat patiënten verwachten dat ze hiermee straks opeens naar de bakker kunnen lopen."
Enorme concurrentie
De concurrentie tussen onderzoeksgroepen is groot, weten beide hoogleraren: iedereen wilde de eerste zijn die een verlamde mens weer zou laten lopen. Illustratief: vakblad the New England Journal of Medicine besloot vrijdagavond om de studieresultaten van de universiteit van Louisville twee dagen eerder vrij te geven, zodat ze maandag op exact hetzelfde moment zouden verschijnen als die van de concurrent, de Mayo Clinic in Rochester.
Malessy noemt het opmerkelijk dat de onderzoekers in hun studies niet van alle patiënten duidelijk vermelden hoe ver ze uiteindelijk konden lopen en hoe lang ze daarover deden. Van één patiënt , een 26-jarige man, kon hij dat aan de hand van gegevens in de studie zelf berekenen: 100 meter in 7,7 minuten. Bij een andere patiënt, een 34-jarige man, ging het om 362 meter in een uur, met rustpauzes. "Dat is winst", zegt hij, "maar die winst is wel beperkt."