Eén op de vijf werknemers kampt met geweld op werkvloer

“Hoe dikwijls werd u in de afgelopen twaalf maanden het slachtoffer van grensoverschrijdend gedrag op het werk?” Die vraagt stelde de SERV aan duizenden Vlaamse werknemers. De resultaten zijn ontluisterend.

Maar liefst één op de vijf werknemers kreeg te maken met een of andere vorm van geweld, verbaal of fysiek. Vrouwen kregen het nóg harder te verduren: liefst een kwart werd het slachtoffer van grensoverschrijdend gedrag.

De meest voorkomende klachten gaan over intimidatie of bedreiging. Daarna volgen pesterijen, lichamelijk geweld, en seksueel ongewenst gedrag. De ­cijfers dateren van 2016, dus nog vóór het ontstaan van de invloedrijke ­MeToo-beweging.

Opvallend is dat de problemen zich vooral situeren in de zogenaamde ‘contactberoepen’. Denk aan ver­plegers, welzijnswerkers, en politieagenten.

“Dit verdient de nodige aandacht”, zegt Hans Maertens, voorzitter van de SERV. “Want grensoverschrijdend gedrag heeft impact op het welzijn én de gezondheid van werknemers.” Dat blijkt ook uit de cijfers. Wie het slachtoffer werd van een of andere vorm van geweld, loopt meer kans op stress en is meer dan twee keer zo snel geneigd om ander werk te zoeken dan mensen die niet te maken kregen met grensoverschrijdend gedrag.

Op basis van het rapport roept minister van Werk Kris Peeters (CD&V) alvast op om de problematiek “serieus te nemen”, en vraagt hij om volop in te zetten op ­preventie.

Lichtgeraakt

Waarom krijgen mensen in hun werk zo massaal te maken met onaanvaardbaar gedrag? Volgens socioloog Walter Weyns (UAntwerpen) is er sprake van een “verharding” van de samenleving. “Je kan zeggen dat mensen vandaag mondiger zijn, maar eigenlijk heeft het meer te maken met brutaliteit en lichtgeraaktheid”, zegt hij.

Weyns koppelt die evolutie aan de “vermarkting” van onze samenleving. “We rekenen andere mensen af op de service die ze ons verlenen, alsof we klanten zijn in een winkel. Zo zijn we het niet meer gewend om te wachten. Het is zoals bij de e-commerce: we willen ons pakje nu en meteen. Als we niet snel onze zin krijgen, dan groeit er frustratie die soms uitmondt in agressiviteit.”

Opvoeding cruciaal

Die verruwing is al enkele decennia aan de gang, zegt Weyns. “Vroeger waren de gezagsverhoudingen duide­lijker. Nu hebben dokters, agenten en leraars minder aanzien. Cru gezegd: mensen weten niet meer wat hun plaats is.”

Concrete oplossingen formuleren is moeilijk. Zeker is dat de manier van opvoeden in het gezin en op school cruciaal is. “Want als je kinderen opvoedt als kleine klantjes, zullen ze de deugden van respect en geduld nooit onder de knie krijgen”, zegt Weyns.

Welk gedrag is grensoverschrijdend?

De onderzoekers vroegen werk­nemers hoe vaak ze in de voorbije twaalf maanden het slachtoffer waren geworden van lichamelijk geweld, ongewenst seksueel gedrag, pest­gedrag en intimidatie of bedreiging op het werk. Ze lieten ruimte voor interpretatie. Zo gaven ze geen strikte definitie van ‘ongewenst gedrag’, en lieten ze de werk­nemers voor zichzelf invullen wat ze verstaan onder termen als ‘intimidatie’ of ‘seksueel grensoverschrijdend gedrag’. De onderzoekers registreerden niet of het grensoverschrijdend gedrag afkomstig was van col­lega’s, oversten of van klanten, patiënten, of wie dan ook.

Vooral in de zorgsector gaat het er ruw aan toe

Het is een constante doorheen het onderzoek: medewerkers in de zorgsector worden vaak geconfronteerd met ­geweld, verbaal maar ook ­fysiek. Zowel in ziekenhuizen, rusthuizen als in de jeugdzorg ligt het gemiddelde aantal klachten veel hoger dan elders.

“Als je bijvoorbeeld kijkt naar het seksueel overschrijdend gedrag in de zorgsector, dan vraagt dat toch de nodige aandacht”, zegt onderzoekster Ria Bourdeaud’hui. “Zeker als je weet dat in die sector binnenkort veel jonge mensen aan de slag gaan, onder wie heel wat vrouwen.”

Margot Cloet, topvrouw van Zorgnet-Icuro, de grootste Vlaamse zorgkoepel, schrikt van de hoge cijfers. Zij kijkt vooral naar de ondermaatse omkadering. “Zowel op het vlak van personeel als van infrastructuur hopen we op meer investeringen. De werkdruk stijgt, en de verwachtingen van de patiënten ­liggen almaar ­hoger, en dan moet de omkadering volgen.”