"Kanker in de hoek duwen doe je niet al knokkend"

"Lukt je nooit", hoorden ze vaak. De complexe werking van ons immuunsysteem doorgronden om een kankervaccin te ontwikkelen. Minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) vermurwen om een wettelijke regeling aan te passen zodat borstreconstructies met eigen weefsel voortaan terugbetaald worden, en jaarlijks zo'n 1.500 vrouwen helpen om hun borstreconstructie te betalen. Damya Laoui (33) doet het eerste. Yamina Krossa (43) het tweede.

En omdat Krossa met haar vzw Benetiet onverwacht snel haar doel bereikte, schenkt ze de internationaal gelauwerde Laoui nu de rest van de fondsen, zo'n 40.000 euro. Geïnspireerd door Krossa's geste richt de Vrije Universiteit Brussel vandaag het 'VUB-Yamina Krossa Fonds' voor borstkankeronderzoek op, dat nog meer centen moet aantrekken.

Tijdens het gesprek valt hen op hoeveel ze gemeen hebben: 'dat heb ik ook', 'zo doe ik dat ook'. Ze zijn ook allebei van Belgisch-Algerijnse origine. En ze bereiken in een competitieve omgeving doelen die velen onmogelijk achtten en waar ze nu TED-talks over geven.

Hoewel ze het belangrijk vinden om andere vrouwen te tonen dat je 'ook als vrouw' en ook met een 'vreemde' naam bakens kunt verzetten, willen ze niet te veel meespelen in het spelletje 'kijk, een vrouw met Arabische roots die iets bereikt'.

"Ik ben niet eens Arabisch maar Kabylisch. In mijn jeugd was mijn naam wel een probleem", zegt Laoui. "Ik werd moeilijker aanvaard voor studentenjobs. Aan de universiteit heb ik er geen last meer van."

Ondertussen staat uw naam voor wetenschappelijk succes?

Damya Laoui: "Ik wil toch ook benadrukken dat ik met een team werk. En toen er in een krantenkop over mij stond 'Algerijnse wetenschapster gelauwerd', kreeg ik wel racistische mails waarin stond dat ik de erkenning enkel krijg door mijn allochtone roots. Er is dus nog een probleem. Daarom ging ik al eens spreken bij de islamitisch geïnspireerde studentenvereniging Mahara. Ook vind ik het belangrijk andere vrouwen te tonen dat het wel kan, als vrouw met een gezin op hoog wetenschappelijk niveau werken. Tegelijkertijd wil ik dat de aandacht vooral naar mijn werk gaat."

Yamina Krossa: "Ook mijn naam viel op toen ik kind was. Iedereen heette Inge of Els. Al heb ik vooral om andere redenen een lastige jeugd gehad. Mijn naam klinkt ook een beetje minder Arabisch."

En nu is er een 'fonds' naar u genoemd.

Krossa: "Het is een prachtige voortzetting van Benetiet. Toen ik over Damya's onderzoek hoorde, wis ik meteen wat gedaan met onze centen. Wat ik niet wist, is hoe groot die nood is."

Laoui: "Ons onderzoek is extreem duur en zo'n 25 procent van mijn werk als wetenschapper gaat naar fondsen zoeken - tijd die ik veel liever aan het onderzoek besteed. Dit fonds is dus heel erg welkom."

Hoever staat u met dat kankervaccin?

Laoui: "Ik krijg veel mails van hopeloze mensen die dat vaccin willen. Maar we zijn er nog niet. Het werkt nu bij muizen. Of dat ook bij mensen zo zal zijn, weten we pas binnen jaren. Dat geduld moet je hebben. En je moet er ook tegen kunnen dat het uiteindelijk niet lukt. Het is altijd trial-and-error."

Zullen we kanker uitroeien?

Laoui: "De ziekte zit in ons en is verbonden met ouder worden. Kankercellen passen zich ook altijd weer aan. Wat mij drijft is dus niet het idee dat we kanker kunnen uitschakelen, wel dat we het leed kunnen verzachten door veel beter te voorspellen wat je risico's zijn en door betere therapie. Ik wil later zeker kunnen zeggen dat ik mensen heb gered."

Zijn jullie typische knoksters die, gehard door hindernissen op jonge leeftijd, zoveel bereiken?

Krossa: "Knokken is het niet. Ik ben wel iemand die nog meer gemotiveerd is wanneer anderen zeggen dat iets niet kan. Toen ik zelf ziek was en ontdekte dat mijn borstreconstructies met eigen weefsel niet werd terugbetaald, was ik verbouwereerd. Maar ik ben niet op tafels gaan kloppen. Ik ben niet de plastisch chirurgen gaan aanvallen omdat zij zogezegd hun Porsche betalen met die operaties. Ik wist dat dat niet klopt. Ik ben met hen in dialoog gegaan, vanuit het idee om samen te werken. En ik ben veel gaan netwerken en zorgde ervoor dat het thema geregeld in de media kwam.

"Ook hoe Benetiet patiëntes hielp, werkt zo. Toen ik ziek was, hielpen twee bevriende koppels mij met facturen die ik niet kon betalen. Ik had ze dat nooit zelf durven vragen. Dus deden we bij Benetiet aan 'innercrowd-funding'. We brachten het netwerk van patiëntes in kaart en wij spraken die mensen aan om financiële noden te lenigen. Netwerken en samenwerken is volgens mij krachtiger dan strijden, aanvallen, pushen. Die wetswijziging is er trouwens ook gekomen dankzij de inzet van vele anderen. Het vechtende individu is een beetje een mythe."

Laoui: "Dat herken ik allemaal heel erg. Als je mij zegt dat ik het niet kan, móét ik het tegendeel bewijzen. De lerares die zei dat ik geen studie bio-ingenieur aankon, nodigde ik uit op mijn doctoraatsvoorstelling. Ik ben koppig maar nooit agressief. Ik pleit voor meer vrouwen in wetenschap, maar ik val de mannen niet aan. Ik zit in competitie voor fondsen, maar als ik zie dat iemand hetzelfde soort onderzoek doet, dan stel ik samenwerking voor. Dat lukt niet altijd want er zijn erg veel ego's in de wetenschap. Daar heb ik constant last van. Hoe mensen neerkijken op anderen. Samenwerkingen lopen daarop stuk."

Hoe gaat u daarmee om?

Laoui: "Ik kijk naar mensen die niet zo'n opgeblazen ego hebben en er ook geraken. Die bestaan ook. Je moet hard werken en je bewijzen, zeker als vrouw. Je moet je omringen met mensen met de juiste instelling, een goed team en goede vrienden. Maar het is ook echt geluk hebben, al die ego's en verhalen over knokken en competitie ten spijt. De juiste mensen zijn op het het juiste moment mijn pad gekruist. Zoals nu Yamina weer. (lacht)"

VUB - Yamina Krossa Fonds: rekening BE51 0013 6779 3562, op naam van VUB Foundation en met de vermelding van GIFTFO03