Direct naar artikelinhoud
Amerikaanse verkiezingen

Deze man bouwde de oorlogsmachine van Trump

Klokkenluider verzamelde massa Facebook-data voor presidentscampagne
Beeld NYT

Meer dan een jaar onderzocht The Observer de rol van big data-bedrijf Cambridge Analytica in de brexit en het presidentschap van Donald Trump. Klokkenluider Christopher Wylie (28) geeft nu een unieke inkijk in hoe Facebook-data gebruikt kan worden om een cultuuroorlog te starten.

"We geven je totale vrijheid. Experimenteer. Kom en test al je gekke ideeën", zo werd de 22-jariger Canadese datawetenschapper Christopher Wylie in 2013 verleid om zich uit te leven in Cambridge Analytica, toen nog de afdeling Elections van het bedrijf Strategic Communication Laboratories (SCL). Die van oorsprong Britse militaire onderaanneming is gespecialiseerd in psychologische oorlog en propaganda.

The Observer-journaliste Carole Cadwalladr schetst in haar artikel hoe vanaf dat moment een intelligente jongeman in zijn enthousiasme een van meest geavanceerde propagandamachines van het moment hielp ontwikkelen. 

Cambridge Analytica kwam in mei vorig jaar in de schijnwerpers te staan nadat de Britse zondagskrant The Observer het ontluisterende verhaal publiceerde over hoe het databedrijf, met geld van de rijke Amerikaanse ondernemer Robert Mercer, twee van de meest bepalende verkiezingen in 2016 kon beïnvloeden: het referendum over de brexit en de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2016.

Uggs, Crocs of Trump

Een van de anonieme bronnen was toen ook Christopher Wylie, die nu voor het eerst het verhaal volledig on the record vertelt. Hij doet uit de doeken hoe de combinatie van psychometrie en Facebook-data verkiezingen kan beïnvloeden.

Op basis van vijf persoonlijkheidskenmerken (openheid, neuroticisme, aangenaamheid, perfectionisme, extraversie) kun je een betrouwbaar psychologisch profiel van een mens opstellen. Toen wetenschappers erin slaagden om dat model te combineren met de data die mensen zomaar prijsgeven op sociale media, zag Wylie het politieke potentieel. 

Hij zou koste wat het kost bewijzen hoe je sociale media kon inzetten om verkiezingen te winnen. Om het onderzoek te financieren, zocht SCL toenadering tot Steve Bannon, op dat moment nog hoofdredacteur van de uiterst rechtse nieuwssite Breitbart.

'Steve Bannon had het potentieel meteen door'
Christopher Wylie

"Bannon had het potentieel meteen door. Hij gelooft als geen ander in de Andrew Breitbart-doctrine dat politiek een resultaat is van cultuur. Om de politiek te veranderen, moet je dus eerst de cultuur veranderen. Trump is zoals een paar Uggs of Crocs. Hoe slaag je erin om mensen die dat soort schoenen lelijk vinden, ze toch te laten dragen?"

Bannon was met andere woorden op zoek naar een wapen om zijn cultuuroorlog te starten. Wylie en zijn collega's bouwden het voor hem. Het geld om de machine uit te denken, kwam van de miljonair en alt-rightvriend Robert Mercer. Die had zelf zijn fortuin te danken aan algoritmes en gebruikte zijn geld al jaren om Republikeinen te steunen.

"In de politiek is de man met het geld meestal de dommerik in de kamer", vertelt Wylie aan The Observer, "maar dat was bij Mercer zeker niet het geval. Hij wilde de wetenschap begrijpen. Hij wilde bewijs dat het ook allemaal zou werken."

Lees verder onder de video van The Guardian

Om zijn theorie in praktijk te zetten had Wylie data nodig. Veel persoonlijke data. En waar kun je die beter vinden dan op Facebook? Cambridge-onderzoeker Aleksandr Kogan kon die snel én goedkoop leveren. Hij had via een eenvoudige Facebook-quiz 'thisismydigitallife' de gegevens van ongeveer 320.000 Facebook-profielen verzameld. Daarbovenop kreeg Kogan de toegang tot alle informatie van vrienden van de quizzers. Elke zogenaamde 'seeder' gaf namelijk nog eens toegang tot 160 Facebook-profielen.

'Trump is zoals een paar Uggs of Crocs. Hoe slaag je erin om mensen die dat soort schoenen lelijk vinden, ze toch te laten dragen?'
Christopher Wylie

Rusland

Op die manier data verzamelen was in die periode nog niet in strijd met de gebruiksvoorwaarden van Facebook. Kogan loog wel over het doel van zijn campagne. Hij verzamelde de gegevens zogezegd om academische redenen, niet om een commercieel bedrijf de brandstof te leveren voor een gewiekste informatiecampagne.

"De data omvatten statusupdates, commentaar, vind-ik-leuks en zelfs privéberichten", zegt Wylie. Allemaal samen vormden ze de fundamenten voor wat Cambridge Analytica later deed. "Alles werd gebouwd op basis van die data. De modellen, het algoritme, alles. Waarom zou je die technologie niet gebruiken voor je grootste campagne ooit?"

De nieuwe communicatietechnologie wekte ook interesse in Rusland. In juli 2014 ontving Wylie een e-mail van zijn baas bij Cambridge Analytica, Alexander Nix, met de vraag om een memo te schrijven hoe hun kennis ook het Russische oliebedrijf Lukoil kon helpen. Wylie begreep de vraag niet: "Waarom zou een Russisch oliebedrijf meer informatie willen om Amerikaanse kiezers te bereiken?"

'Waarom zou een Russisch oliebedrijf meer informatie willen om Amerikaanse kiezers te bereiken?'
Christopher Wylie

De Russische link strookt alleszins met het onderzoek van speciaal aanklager Robert Mueller, die de Russische beïnvloeding van de Amerikaanse verkiezingen van 2016 onderzoekt. Daaruit blijkt dat de eerste pogingen van Rusland om Amerikaanse kiezers te bereiken, dateren van 2014. Journalist Cadwalladr wijst er bovendien op dat een van de grootste bedrijven van Rusland via Cambridge Analytica volledig op de hoogte was van hoe Facebook-data en microtargeting tot de disruptie van verkiezingen konden leiden.

Meerdere Amerikaanse en Britse parlementsleden hebben ondertussen al kritisch gereageerd en eisen uitleg van zowel Cambridge Analytica als van Facebook. Speciaal aanklager Robert Mueller heeft Cambridge Analytica gevraagd om e-mailverkeer met het campagneteam van Trump te overhandigen.

Ondertussen werd de Facebook-account van Christopher Wylie door Facebook geblokkeerd. Maar daar zal de twintiger wel mee kunnen leven. Die wil er vooral voor zorgen dat zijn 'Data Frankenmonster', zoals hij het noemt, niet nog meer schade veroorzaakt.