Het einde van Vegter's rolletjes en knijpertjes is nabij
Banketfabriek Vegter in Hoogezand, in Noord- en Oost-Nederland een begrip vanwege de oud- en nieuwjaarskoekjes, is failliet. Als er geen doorstart komt zal uiteindelijk een traditie sterven.
Gerrit Stuut van de historische vereniging in Hoogezand weet nog precies hoe het was, vroeger, toen hij klein was. De hele oudejaarsdag stonden zijn grootouders knijpertjes en rolletjes te bakken, elk jaar weer. Och, die zoetig warme geur, van nostalgie, van zijn jeugd.
Met uitsterven bedreigd koekjesras
Knijpertjes en rolletjes kunnen wel eens een met uitsterven bedreigd koekjesras zijn nu de enige bakkerij die ze maakte, failliet is. ''Alleen sommige ouderen bakken ze nog zelf'', verzucht Stuut. ''De jongelui hebben daar geen zin meer in, die kopen ze. Maar ja, als ze straks ook niet meer te koop zijn... misschien is dit wel het einde van een traditie.''
Alleen sommige ouderen bakken ze nog zelf. De jongelui hebben daar geen zin meer in, die kopen ze. Maar ja, als ze straks ook niet meer te koop zijn...
Een klein lesje culinaire regiogeschiedenis. Knijpertjes zijn flinterdunne wafeltjes. Rolletjes zijn flinterdunne wafeltjes die, onmiddellijk na het bakken, tot een rolletje worden gerold en vervolgens in die vorm uitharden. Beide feestbaksels worden gebakken in eenzelfde wafelijzer, maar wie zegt dat rolletjes simpelweg opgerolde knijpertjes zijn, doet de koekjes tekort. Knijpertjes worden gemaakt van een deegachtig beslag. Het beslag van de rolletjes is dunner.
Betovergrootvader
De geschiedenis van Vegter gaat terug tot 1874, toen Gerrit Vegter, de betovergrootvader van de huidige eigenaar, zijn bakkerij begon aan de Sluiskade in Hoogezand. De bemanningsleden van de turfschepen die het Winschoterdiep door gleden op weg naar de stad Groningen, moesten vaak voor de sluis wachten en trakteerden zichzelf dan op een broodje van Vegter.
"Vroeger waren er tientallen kleine bakkerijen in Hoogezand", vertelt Gerrit Stuut. "Had ook met de verzuiling te maken, natuurlijk. De katholieken kochten weer ergens anders hun brood dan de gereformeerden."
Maar ja, de teloorgang van de kleine middenstand kreeg ook Hoogezand in zijn greep. Vegter hield stand. In 1932 kwam de eerste machine, in 1968 werden de rolletjes voor het eerst niet meer met de hand gerold. Aan het familierecept werd evengoed nooit gemorreld.
Heimweemarkt
Met deze specialisatie maakte het bedrijf zijn eigen gat in de markt: kant-en-klare rolletjes en knijpertjes, ideaal voor de jeugdsentimentelen die de koekjes wél willen eten met Oud en Nieuw, maar te druk of te lui zijn om ze zelf te bakken.
Behalve de jongere generaties met te weinig tijd en geduld, veroverde Vegter ook de heimweemarkt: elk jaar gingen er grote partijen naar migrantenlanden als Australië, Canada en de Verenigde Staten. In 2008 verwelkomde Vegter het vijfentwintigmiljoenste doosje rolletjes. Vier jaar later werd er geëxporteerd naar China. Vorig jaar zomer waren de Vegters nog te zien in 'Allemaal Familie', een NPO-serie over familiebedrijven. De moeder van de huidige directeur noemde het bedrijf liefkozend 'ons vierde kind', diens dochter vertelde twinkelogend dat ze niet kon wachten om de zaak over te nemen.
Toch ging het mis. Waarom precies? Daarover wil het bedrijf niets kwijt. Tegen RTV Noord vertelt de curator dat er een grote afnemer is afgehaakt, dat er op de 'gewone' koekjes die Vegter óók maakt maar een kleine marge zit. Dat het bedrijf het verlies van de afnemer er gewoon niet bij kon hebben.
Een grote klap voor de 25 mensen die er werken, zegt Gerrit Stuut, want de meesten werken er al heel lang, als een soort familie. "Maar voor de hele omgeving is dit een schok. Iedereen die de rolletjes en knijpertjes kent, weet dat die uit Hoogezand komen."
Rolletjes met slagroom
Traditiegetrouw staan de knijpertjes, die in sommige streken ook wel kniepertjes, knieperties of knieperkes worden genoemd, symbool voor het oude jaar, dat zich als het ware helemaal heeft ontrold, ontwikkeld. De rolletjes - u raadt het al - symboliseren het nieuwe, verse, knisperende jaar, waarvan niemand de geheimen en de verrassingen nog kent. De liefhebber vult de rolletjes met slagroom.
Tsja, zegt Stuut. Bij de nieuwjaarsbijeenkomst van zijn vereniging is het ook vaste prik: rolletjes met slagroom. Zullen die er volgend jaar nog zijn? Hij hoopt het wel. "Maar ik moet eerlijk zeggen: ik bak ze zelf ook niet hoor, ons wafelijzer hangt er louter voor de sier. Jammer is het wel. Als een ritueel niet wordt overgenomen, sterft het uit."