Luc Van Gorp (51), de topman van het grootste ziekenfonds van het land, luidt vandaag een nieuw tijdperk in voor de Christelijke Mutualiteit. In één ruk wil hij meteen ook de volledige Belgische gezondheidszorg herdefiniëren. Weg van de nadruk op pillen en medische behandelingen. Weg van het beeld van de perfecte mens en het ‘Facebookgelaat’. Niet de ziekte, maar de kwaliteit van het leven – de ‘Positieve Gezondheid’ – moet straks centraal staan.

Pessimisme

De CM haalt daarbij pessimistische cijfers aan. Meer dan 400.000 Belgen zitten op dit ogenblik langdurig ziek thuis. Eén op de drie Belgen krijgt in zijn leven ooit te maken met psychische problemen en één Belg op de tien zit aan de antidepressiva. Ook het aantal zelfdodingen in ons land ligt bij de hoogste in Europa. ‘We leven in een tijdperk van onbegrensde mogelijkheden. De medische ontwikkelingen zijn indrukwekkend. Nog nooit was onze welvaart zo hoog. Maar toch botsen we steeds harder op onze limieten’, zegt Van Gorp.

De oplossing: een volledig andere benadering van gezondheid. Lees: gezond zijn is niet hetzelfde als niet ziek zijn. Het is ook levenslust tonen, voldoende sociale contacten hebben of kunnen genieten. ‘De nadruk in onze Belgische gezondheidszorg ligt nog altijd te veel op ziek zijn en genezen’, zegt de CM-voorzitter. ‘Medische ingrepen en geneesmiddelen staan centraal. Maar hoe geavanceerd die ook zijn, ze maken ons lang niet altijd gezond. We zijn zodanig op zoek naar perfecte gezondheid, dat we er ongelukkig van worden.’

Via het ‘spinnenweb’ met zes gezondheidsdimensies kan iedereen voor zichzelf uitmaken op welke vlakken het goed gaat en op welke het nog beter kan.

Positieve gezondheid

De CM zocht en vond de oplossing in het concept ‘Positieve Gezondheid’, dat in 2012 in Nederland werd geïntroduceerd door de voormalige huisarts Machteld Huber. Dat gaat uit van zes gezondheidsdimensies: de lichaamsfuncties, het dagelijks functioneren, het mentaal welbevinden, de kwaliteit van leven, het meedoen aan de maatschappij en zingeving. Via het ‘spinnenweb’ (zie grafiek) kan iedereen voor zichzelf uitmaken op welke vlakken het goed gaat en het nog beter kan.

Als een van de pioniers paste de Nederlandse Mieke Reynen het nieuwe gezondheidsdenken toe op Feijenoord, een van de armste wijken van Rotterdam. ‘Ik zag klaar en duidelijk: als je iets wil veranderen, moet je dat samen doen. Gezondheid is een multiproblematiek en kan je niet alleen vanuit een medische invalshoek benaderen: het gaat ook om welzijn, inkomen, woning, …’ Reynen stichtte het netwerk ‘Samen één in Feijenoord’, met partners uit de zorgsector maar ook uit het onderwijs, de woningmarkt en de zorgverzekering. Daarbij stond een preventieve, integrale aanpak centraal: beter voorkomen dan genezen was de leuze. Ook Limburg wil nu als eerste Nederlandse provincie ‘positief gezond’ zijn.

Huisartsen

In België zijn de ambities van de CM nog groter. Met de huisartsenvereniging Domus Medica, Natuurpunt, vrijetijdsorganisatie Pasar en Zorgstad Hasselt vond de CM al partners om met het model van Positieve Gezondheid aan de slag te gaan. Zelf wil de CM haar leden via het model coachen in moeilijke keuzes tijdens het leven. Ook artsen kunnen het spinnenweb gebruiken bij hun consultaties en sneller doorverwijzen naar sportclubs, beweegcampagnes, diabetes-workshops of cursussen tijdmanagement. Natuurpunt kan op zijn beurt de activiteiten toespitsen op bepaalde doelgroepen om meer mensen de tuin in te trekken. ‘We willen een voortrekkersrol spelen in de oprichting van een nieuw instituut: Positieve Gezondheid België’, zegt Van Gorp. Hij hoopt nog veel meer partners te overtuigen om die boodschap uit te dragen, waaronder ook de andere ziekenfondsen.

Zelfregie

Hoogleraar Ethiek en Filosofie Ignaas Devisch (UGent), een van de sprekers op de lancering van het CM-project, is blij met het initiatief, maar waarschuwt dat het Nederlandse model ook ‘niet zaligmakend’ is. ‘Voorlopig is er nog weinig zicht op de resultaten van het model. Ze gaan ook heel optimistisch om met de gedachte dat ieder mens de volledige regie over zijn leven in eigen handen heeft. Maar de maatschappij maakt het op dit moment veel moeilijker om gezonde keuzes te maken dan ongezonde keuzes. Veel zaken heb je als individu zelf niet in de hand. Wie vindt tijd om te sporten? Waarom kost ongezonde voeding vaak minder dan gezonde voeding? Ook het beleid moet daar een rol in spelen’.

Volgens Devisch zal het ziekenfonds zich ook heel duidelijk de vraag moeten stellen welke rol het wil spelen. ‘Ze mogen niet in paternalisme vervallen, maar moeten wel voldoende ondersteunen en begeleiden. In duurzame gezondheid kruipt heel veel tijd, anders loopt het na een opflakkering snel weer fout.’

Hoe dan ook zou ook het gezondheidsbudget zich moeten aanpassen aan de nieuwe aanpak. ‘Vandaag spenderen we miljarden, waarvan het merendeel in het bestrijden van ziekte’, zegt Van Gorp. ‘We kunnen daar veel van voorkomen, maar dit soort preventie heeft een prijs. Want bij de arts duurt het gesprek dan geen tien minuten, maar een uur.’