Het vrije Raqqa krabbelt overeind - zelfs het internetcafé is weer open

Het eerste internetcafé in de bijna platgebombardeerde stad Raqqa, vier maanden na de bevrijding, doet de inwoners hopen op meer, tot een geschikte huwelijkskandidaat aan toe. "We hopen op water en elektriciteit", zegt de moeder van een 20-jarige dochter, Habir al Mahmoud. Wijzend naar het meisje: "En dan hopen we dat zij snel gaat trouwen."

"Zeker", zegt de dochter en kijkt bedrukt op vanaf haar smartphone.

Zakeninstinct

Het internetcafé bestaat uit twee grijze loodsen met witte tuinstoelen in een buitenwijk van de stad: één voor de mannen, één voor de vrouwen.

Zo ging het in Raqqa tijdens IS en daarvoor, en zo blijft het ook nu, na de bevrijding. "Vrouwen moeten vrij zijn om onderling te praten", zegt de eigenaar, Hassan Hamed. "Het is hier geen Europa."

Maandenlang vroeg hij het stadsbestuur of hij Raqqa aan wifi mag helpen. Aanvankelijk weigerde men, uit angst voor misbruik door achtergebleven IS-leden. Maar sinds donderdag 8 februari is Raqqa weer online, althans in loodsen als deze. Hamed handelt normaal in tenten, maar hij denkt dat dit nu meer opbrengt: een dagpas internet voor 1 dollar per bezoeker.

"Ik hoop een beetje winst te maken. Iedereen heeft familie buiten de stad waarmee hij wil communiceren."

Zijn zakeninstinct klopt: de twee loodsen zitten vol. In een stad waar je meer dan een uur moet rijden voor het eerste streepje telefoonbereik - 3G is in grote delen van Syrië sowieso een ongekend verschijnsel - is het internetcafé de enige plek waar inwoners van Raqqa met de buitenwereld kunnen communiceren.

In de vrouwenloods spreekt Amina Mohammed via WhatsApp voor het eerst in weken haar dochter, die naar Turkije is gevlucht. "Het gaat goed en ik hoop dat je naar huis komt", zegt ze. Gehuil aan de andere kant van de lijn. "Ik hoop ook dat ik snel thuiskom." Haar zoon stapte hier in de stad na de bevrijding op een mijn. Hij loopt nu mank, maar hij leeft nog. "Negen andere familieleden raakten na de bevrijding ook gewond door een mijn. De explosieven liggen verstopt in het puin."

Verwoesting

Zelden is een bevrijding zo synoniem geweest met verwoesting als in Raqqa, de voormalige hoofdstad van het kalifaat. Vier maanden na de bevrijding biedt het centrum een apocalyptische aanblik van grijs puin, vol verstopte explosieven. Meer nog dan Mosul en Aleppo.

Gevluchte familieleden, verspreid over een vernield Syrië en de verdere wereld, worden gerustgesteld via Whats-App.

Telefoongesprekken zijn populair. Ingesproken berichten nog meer, want die halen het ook met een slechte internetverbinding.

Daar is de broer in Libanon ("nee, hij heeft geen werk"). Neven in Idlib ("heel erg daar, veel luchtaanvallen"). Een broer en zus in Duitsland, die terugkomen zodra het veiliger is, natuurlijk komen ze terug, want IS is weg. "Mijn broer uit Turkije komt over vijf dagen al", zegt Khasem Jasem (38). "Als je werkt in Istanbul, word je behandeld als slaaf."

Ook onder IS waren internetcafés in Raqqa toegestaan. Ze zagen er precies zo uit als deze: grijze muren zonder afbeeldingen, mannen en vrouwen gescheiden. Binnen hadden vrouwen een vrijheid die op straat ondenkbaar was. "Binnen mocht je niqaab af", zegt Hayat Ismail, 15 jaar pas, door haar familie vooruit gestuurd om het huis bewoonbaar te maken.

Nu kunnen ze weer zonder niqaab overal naartoe, maar dat wil niet zeggen dat hun oude leven terugkomt. "De universiteit, dat is voorbij", zegt Rasmiah Khalil (26), die tot 2013 studeerde in Latakia. "Ik ga werken als lerares op een lagere school." "Elke student zou wel terug willen naar de universiteit, maar dat gaat niet", zegt Hadea Hussein (20), die geneeskunde studeerde in Damascus tot ze die studie moest afbreken vanwege de oorlog.

Heftige verhalen

Haar broer raakte in het gevecht om de stad halfzijdig verlamd. Bijna iedereen op de witte plastic stoelen kent iemand die de oorlog niet overleefd heeft.

"Zestien van mijn familieleden kwamen om", zegt Juma Abdallah al Issa (42). IS sloot de straat af, zodat ze niet konden vluchten. Daarna volgde een luchtaanval van de coalitie op het huis. Het plafond kwam naar beneden. De kippen overleefden, scharrelend tussen de brokstukken. Zijn moeder stierf, enkele aangetrouwde familieleden en alle negen kinderen van zijn oudere broer Hussein.

Wat volgt, is een verhaal dat je als westerse toehoorder even op je in moet laten werken om het ongeveer te begrijpen.

"De eerste vrouw van mijn broer is te oud om opnieuw kinderen te krijgen. Dus hij heeft nu twee jonge vrouwen erbij genomen. Ze wonen met z'n allen in één huis, een groot huis. En nu overweegt hij een vierde vrouw. Hij wil zo graag nog één kind. Hij kan het zich veroorloven om zoveel vrouwen te nemen. Maar verder is hij gebroken."

In de mannenloods blijkt een echtgenote erbij populair om de bevrijding te vieren. "Ik overweeg een derde vrouw", zegt Ismail Ramo Sorani (40). "Mijn twee huidige vrouwen zijn daarmee akkoord. Zij zijn gelukkig, en ik ook."

Maar omdat Arabische mannen zelden uit één stuk zijn: het doet hem deugd dat de scholen in Raqqa weer open zijn. "Onderwijs is belangrijk voor meisjes. Mijn acht dochters gaan allemaal naar school."