Twee bergbeklimmers verdwenen 100 jaar geleden op de Mount Everest: kunnen zij als eersten de top bereikt hebben?

Op 29 mei 1953 veranderde het bergbeklimmen voorgoed. De Nieuw-Zeelander Edmund Hillary en de Nepalese sherpa Tenzing Norgay vergaarden toen wereldfaam door de top van de Mount Everest (8.849 meter hoog) te bereiken. Ze waren de eerste mensen die erin slaagden om het zogenoemde 'dak van de wereld' te beklimmen.

Al waren zij lang niet de eersten die een poging daartoe ondernamen. Sommigen vragen zich af: waren Edmund Hillary en Tenzing Norgay werkelijk de eersten? 100 jaar geleden vertrok een expeditie met twee Britten, George Mallory (37) en Andrew 'Sandy' Irvine (22), naar de top van de Mount Everest.

Op 8 juni 1924, rond 12 uur 's middags, werden ze voor het laatst levend gezien, op zo'n 244 meter van de top. Ze verdwenen in de nevelen, om nooit meer terug te keren. Pas in 1999 werd Mallory's lichaam teruggevonden, Irvines lichaam is nooit gevonden.

Al jaren wordt geopperd dat Mallory en Irvine misschien wel de eerste mensen op de top van de Everest waren. 100 jaar na de feiten meent de Britse schrijver, bergbeklimmer en 'believer' Graham Hoyland het mysterie ontrafeld te hebben.

Graham Hoyland is een ver familielid van Howard Somervell, die deel uitmaakte van de oorspronkelijke missie. Somervell was samen met een ander teamlid verantwoordelijk voor het opvolgen van het weer. Hij bleef in het basiskamp op 3000 meter van de top. Na zijn terugkeer diende Somervell zijn officiële, handgeschreven rapport in.

Hoyland houdt zich al jaren bezig met Mallory en Irvine en onderzocht hun verhaal opnieuw naar aanleiding van de 100e verjaardag van hun expeditie. In de Royal Geographical Society in Londen kon hij het atmosferische rapport van Somervell inkijken.

Op 6 juni 1924 vertrokken Mallory en Irvine vanuit het basiskamp naar de top. In de nacht van 8 op 9 juni registeerde Howard Somervell in het basiskamp een sterke daling van de luchtdruk. Hij noteerde dat in centimeters kwik: van 16,25 naar 15,98. Volgens Hoyland komt dat overeen met een luchtdrukval van 10 millibar.

Een lagere luchtdruk betekent dat er minder zuurstof in de lucht zit. Een daling van 4 millibar kan hypoxie veroorzaken, zuurstoftekort in lichaamsweefsels. Hypoxie maakt je verward, maar kan ook tot de dood leiden. Een daling van 6 millibar veroorzaakte het incident in 1996 waarbij in één dag 8 deelnemers van een expeditie op de Everest zelf overleden.

George Mallory en Sandy Irvine beklommen de berg langs de noordwestelijke kam en hadden de omstandigheden al tegen. In zijn laatste brief aan zijn vrouw Ruth schreef Mallory dat hij zijn kansen om de top te halen schatte op 50 tegen 1. Volgens Hoyland zou het eerder 20 tegen 1 geweest zijn: "Ze hadden geen idee van wat op hen af kwam."

De jonge Irvine was nog relatief onervaren en de route nog vrij onbekend. Ze droegen lagen zijde, katoen en wol. Hoyland liet voor een expeditie op de Everest een gelijkaardige outfit op maat maken. Volgens hem was het uitzonderlijk comfortabel, maar zou het niet warm genoeg geweest zijn om een sneeuwstorm te overleven.

En een sneeuwstorm, die zat eraan te komen. Snelle veranderingen van luchtdruk hangen samen met veel wind en zijn soms ook de voorbode van storm. "Ze klommen in een absolute s***storm, niet gewoon een sneeuwstorm, maar een sneeuwbom" zegt Hoyland aan de Amerikaanse nieuwszender CNN. Hoyland maakte zelf sneeuwbommen mee op de Everest. "Het is angstaanjagend – de temperatuur daalt enorm, je snakt naar adem."

En wat nog meer is: door de plotse daling van de luchtdruk wordt de berg feitelijk hoger, zegt Hoyland. De daling van 10 millibar kwam overeen met ongeveer 180 meter extra. "Het was een onzichtbare dodelijke valstrik."

Hoyland noemt het 'wishful thinking' dat Mallory en Irvine de top van de Everest bereikt hebben voor ze op de terugweg om het leven gekomen zijn. "Jaren heb ik geprobeerd om te bewijzen dat Mallory de top van de Everest beklommen heeft. Ik wilde bewijzen dat ik de 16e Brit was die de top bereikte, en niet de 15e".

Als hij alles uit zijn jarenlange zoektochten bij elkaar legt, ziet Hoyland te veel factoren die tegen Mallory en Irvine werkten. Elk van die factoren hadden ze volgens hem kunnen overleven, maar niet de hele opeenstapeling. "Helaas, als je naar de feiten kijkt en ze leest, moet je van gedachten veranderen. Je kunt geen wensdenker blijven", zegt hij aan CNN.

Aan de Britse krant The Times klonk het: "Vroeger geloofde ik in dood en glorie, maar ik moest mijn mening veranderen. Als de feiten veranderen, en je bent eerlijk met jezelf, dan moet je van mening veranderen."

Al jaren ondernemen mensen zoals Graham Hoyland pogingen om licht te werpen op het verhaal van Mallory en Irvine.

In 1933 vond bergbeklimmer Percy Wyn-Harris een bijl vlak bij de top. Er wordt gedacht dat die van Irvine was. In 1936 meende bergbeklimmer Frank Smythe dat hij in de verte 2 lichamen opmerkte. Met een telescoop zag hij ze op ongeveer 8.100 meter. En in 1975 dacht bergbeklimmer Wang Hongbao dat hij een lichaam gezien had.

In 1999 zette Graham Hoyland een expeditie naar de Mount Everest op poten om onderzoek te doen naar Mallory en Irvine. Het team slaagde er uiteindelijk in om het lichaam van Mallory terug te vinden op 8.138 meter hoogte. Een kleine 711 meter van de top.

Volgens Hoyland gleden Mallory en Irvine uit toen ze hun klim afbraken en terugkeerden naar het basiskamp. De 2 waren aan elkaar vastgebonden. Hoyland denkt dat Mallory de eerste val overleefde, maar opnieuw een fatale val maakte toen hij terug strompelde naar het basiskamp. Het lichaam van Irvine is nooit gevonden.

Hoewel nog enkele bezittingen van Mallory op zijn lichaam te vinden waren, zoals een veiligheidsbril, was er geen spoor van de foto van zijn vrouw die hij op de top wilde achterlaten. Bij gebrek aan ander doorslaggevend bewijs is daarom wel eens geopperd dat Mallory en Irvine de top hadden bereikt.

Met de nieuwe gegevens is Hoyland echter stellig: dat kan niet. Volgens de rapporten van de expeditie raasde er rond 14 uur een sneeuwstorm op de Everest. Lang voor ze de top hadden kunnen bereiken. Het ontbreken van een foto betekent volgens hem niets. Mallory vergat vaak dingen, merkt hij op.

De laatste brief van Mallory aan zijn vrouw, op 27 mei 1924, is veelzeggend: "Ik kijk naar een wereld van sneeuw en verdwijnende hoop." Hij had het over "een hele slechte tijd". Zowel Irvine als hij voelde zich niet goed: "Ik twijfel of ik fit genoeg zal zijn." Toch probeert hij om zijn vrouw gerust te stellen: "En toch, en toch, en toch, er zijn zoveel andere dingen om daarnaast te zetten."

"Mallory raakte geobsedeerd door het verlangen om de Everest te veroveren. Het zou hem tot iemand gemaakt hebben", zegt Hoyland aan CNN. Mallory was leraar, maar bewoog zich in de kringen van de Bloomsbury-groep, een groep van Britse intellectuelen, kunstenaars en denkers in het begin van de 20e eeuw in Londen.

"Iedereen die hij kende was een beroemde romanschrijver of een Nobelprijswinnaar, en hij raakte gefascineerd door het idee van de Everest", zegt Hoyland. "Er bestaat iets gevaarlijks als 'topkoorts'. Je ziet de top en je denkt: 'Oké, het is de dood of glorie.' Het maakt je niet uit of je sterft."

Hoyland kent het gevoel. Zelf beklom hij de Everest 9 keer. "Je raakt volledig bezeten door deze berg. Mallory was bezeten door de Everest en het doodde hem."

Intussen heeft Hoyland het bergbeklimmen ingeruild voor zeilen. De Everest "is een berg voor niet-bergbeklimmers", klinkt het. "Er zijn rijke mannen die het als trofee beklimmen. Ik wou dat het niet de hoogste was. Eerlijk gezegd denk ik dat het het beste zou zijn als de bovenste 250 meter eraf zouden vallen."