Zo zal Vlaanderen er in 2050 uitzien: vaarwel muur van flatgebouwen aan de kust

LEES OOK. Hoe ziet onze hele wereld er in 2050 uit: bekijk ons complete dossier

Vaarwel muur van flatgebouwen

Weet u nog? Die lelijke, grijze muur van appartementen in 2019? Vanaf de kerk van Middelkerke zag je de zee niet, enkel een Trumpiaanse grens. En op het strand had je een halve dag geen zon door een lang­gerekte, donkere schaduw. “De kust vormt de ontmoeting tussen continent en oceaan”, zegt Vlaams bouwmeester Leo Van Broeck. “Maar net die ontmoeting, die we zo mooi vinden, maakten we onmogelijk door een muur van appartementen.”

In 2050 is het anders. Namen we een voorbeeld aan Nederland-gidsland, met zijn lagere vakantie- en strandhuisjes. En aan Lanzarote, een kustlijn zonder betonmuur. De badstad Middelkerke oogt plots veel luchtiger, ook al staan er nog altijd appartementen. Hoe hebben ze dat gedaan?

Van Broeck: “Een manier om onze kustlijn te herstellen, is verouderde appartementsblokken vervangen door nieuwe die met hun zijkant naar de zee gedraaid staan. De twee lange gevels hebben zijwaarts zeezicht, en er zou tussen de blokken weer water landinwaarts kunnen stromen, zoals het ooit was. Zo krijg je – zoals in het Zwin – weer waterpartijen waarrond je in tweede lijn ook mooi woont. Met dijken tegen de stijgende zeespiegel, en zonder veel jachtboten in dat water.”

Socioloog-planoloog Pascal De Decker: “In 2019 moet men met dat project beginnen. Elk flatgebouw dat gerenoveerd wordt, moet passen in de puzzel van 2050. Als je gewoon blok per blok denkt – we geven het een nieuwe gevel, maar het gebouw blijft staan – dan brengt het niet op. Dan verlengen we gewoon de levensduur van De Muur.”

Van Broeck: “De hele muur aan flatgebouwen gaan we niet wegkrijgen tegen 2050. Ons patrimo­nium vervangen we momenteel met een tempo van 1 procent per jaar. Dat betekent dat we 30 procent van de gebouwen elders en beter kunnen plaatsen. Als we dat systematisch doen, dan ziet Middelkerke er tegen 2050 al heel anders uit.”

Meer plaats voor natuur

Naast de badstad Middelkerke ligt het natuurpark Raversyde. In 2019 omvat het zo’n 32 hectare, en zijn er amper uitbreidingsmogelijkheden. Het domein ligt geklemd tussen het strand, campings, het vliegveld van Oostende en het dorp Raversijde. Maar in 2050 is het natuurpark toch fors uitgebreid, en moest één van die dingen wijken. Voor een plek waar zeehonden komen piepen.

Van Broeck: “Minstens de helft van onze kust zou duinengebied moeten zijn. Toegankelijk voor ­bezoekers, maar gereglementeerd. Natuur moeten we uitbreiden in plaats van inperken. Onderzoek wijst op de noodzaak, ook voor de menselijke geest. En als er bouwrechten rusten op gebied waar men de natuur wil uitbreiden, moeten we die bouwrechten maar verplaatsen. Aan de Franse kust zijn er plekken waar schapen weer grazen op zoutvlaktes, of waar je zeehonden vindt. Zaken waarvoor de kust bekend zou moeten zijn.”

Geen files meer naar de kust

Zondag, zeedag! Ook in 2050 is dat nog altijd zo, al zeker in de hete zomers als we massaal verkoeling zoeken. “Er zal in 2050 zeker evenveel volk naar de kust gaan als vandaag”, zegt De Decker. “Het probleem is natuurlijk dat veel toeristen er tegelijkertijd zijn, tijdens weekends en in de zomermaanden.”

Van Broeck: “Een alternatief is het kusttoerisme inperken in ruimte, en spreiden in tijd. Minder huisvesting en tweede verblijven aan zee, en frequenter gebruikt. De overheid kan daartoe bijdragen, maar de burger draagt ook een verantwoordelijkheid. Hij zou vooral naar zee moeten om er te wandelen, niet om er tijdelijk te wonen. Al gebeurt pendelen naar de kust dan wel per definitie met de trein, om de gigantische CO2-uitstoot van files dagtoeristen te vermijden.”

De Decker: “Collectief openbaar vervoer zal hopelijk hét vervoersmiddel zijn waarmee mensen in 2050 naar de kust rijden. Al denk ik wel dat de benzinemotor en de klassieke auto dan nog zullen bestaan. Het is nog altijd maar de vraag of de zelfrijdende wagen doorbreekt.”

Casino op zeedijk

Het oude, fermette-achtige casino op de zeedijk van Middelkerke is afgebroken. In de plaats staat een casino annex winkelcentrum gepland, in de vorm van een futuristische glazen golf. Dat golf-ontwerp is in 2019 nog omstreden, maar in 2050 staat het er toch. Omdat de ontwerpers geluisterd hebben naar de adviezen van onze experts.

Van Broeck: “Belooft het architectenbureau een grote stadshal onder de golf? Zo’n hal is goed als ze een sociale katalysator vormt, en collectieve functies heeft. Een casino trekt toch vooral mensen met centen aan, denk ik dan. Ik zeg niet dat zo’n hal op de zeedijk niet kan werken. Op voorwaarde dat ze er als ontmoetingsruimte voor de hele gemeenschap is, zoals de stadshal in Gent of de markthal in Rotterdam.”

De Decker: “Een casino annex winkelcentrum is een soort pretstad. Die mikt niet op lokale bewoners. Afwachten wat het wordt. Bij wijze van alternatief had een geriatrisch centrum op de dijk ook gekund. Goeie lucht, mooi zicht. En het wetenschappelijke aspect dat je er tegen 2050 zou kunnen onderzoeken wat zeelucht met ons doet.”

Taks voor wonen op platteland

Kortom: Middelkerke ziet er beter uit in 2050. Frisser, aantrekkelijker, klaar voor de toekomst. Maar wat met de polders achter de badstad? Met gehuchten zoals Rattevalle en Slijpe, waar in 2019 al winkels en cafés verdwijnen? Zullen daar nog mensen wonen?

Van Broeck: “Mensen die op het platteland wonen en werken, zoals een landbouwer, horen er thuis. B&B’s kunnen blijven bestaan, net als agrotoerisme. Maar mensen die er wonen en elders werken: dat versterkt de files. Er is in het volgebouwde Vlaanderen hoge nood aan meer plaats voor natuur, en die plaats zal voor een groot deel van verkavelingen en de landbouw moeten komen. Architecten moeten ook beseffen dat zij de tanden zijn waarmee de mens de natuur eet. Ik laat met mijn bureau alvast geen vrijstaande woningen meer bouwen, en niet meer op plekken die enkel met de auto bereikbaar zijn.”

De Decker: “Over bepaalde dorpen zou je kunnen zeggen: we blijven eraf. En wie er toch wil wonen, zou bijvoorbeeld extra kunnen betalen voor zorg of voorzieningen die hij daar wil. Dat lijkt me niet onlogisch.”

“Politici hebben nu de mond vol van de betonstop tegen 2040, maar eerlijk: ik geloof niet dat die er komt. Omdat gemeenten financieel erg afhankelijk zijn van belastingen, en dus van welstand van inwoners en vastgoedwaarde. Ook de politieke durf ontbreekt om Vlamingen uit hun vrijstaande huizen te halen. Een betonstop is trouwens onvoldoende, want dan blijft de huidige slechte ruimtelijke ordening gewoon bestaan.”

LEES OOK. Zo zal uw dorp er in 2050 uitzien: Hoogbouw aan het station