Onrust onder inburgeraars over wachttijden: toetsuitslagen laten soms maanden op zich wachten

Esmail Jonawaz (49) - in 2014 gevlucht uit Iran, hij wil niet vertellen waarvoor - deed afgelopen juli het examen 'spreken', als onderdeel van zijn inburgeringscursus. Zes weken later volgde de uitslag: gezakt. Op een herkansing, waarvoor hij zich meteen aanmeldde, moest hij twee maanden wachten, tot halverwege oktober. Hij heeft er een 'goed gevoel' over, maar of hij het inderdaad heeft gehaald, hoort hij naar verwachting eind februari 2018, negentien weken na de toets.

De wachttijden voor uitslagen van onderdelen van de inburgeringscursus zijn enorm gestegen. Negentien weken voor 'spreken', zestien voor 'schrijven', dertien voor 'oriëntatie op de Nederlandse arbeidsmarkt'. De andere drie onderdelen - luisteren, lezen en kennis van de Nederlandse maatschappij - zijn wel binnen de gebruikelijke acht weken nagekeken.

Onder inburgeraars is onrust ontstaan over de wachttijden: als zij niet binnen drie jaar slagen voor alle onderdelen, moeten zij mogelijk 1.250 euro boete betalen. Vluchtelingen met asielstatus moeten dan ook hun lening van 10 duizend euro, die anders wordt kwijtgescholden, terugbetalen.

Ook Jonawaz maakt zich zorgen. In januari 2018 is zijn termijn van drie jaar verstreken. De uitslag voor 'spreken' is dan nog niet bekend en hij moet ook nog slagen voor 'oriëntatie op de Nederlandse arbeidsmarkt'. 'Ik heb om verlenging van mijn termijn verzocht, maar weet nog niet of ik die krijg', zegt hij in het Engels, dat hij verkiest boven het Nederlands, waarin hij zich ook verstaanbaar kan maken. 'Ik ben bang dat ik de boete niet kan betalen.'

Stapels nakijkwerk

De organisatie achter de inburgeringscursussen, Duo, lijkt overvallen door de grote toestroom naar de inburgeringscursussen. Eerder opende de onderwijsorganisatie twee locaties waar examens werden afgenomen en verruimde ze de openingstijden van bestaande locaties. Daardoor slonken de wachtlijsten voor de examens, al moeten sommige inburgeraars nog steeds twee maanden wachten op een toets.

Maar waar de wachtlijsten slonken, groeide de stapel nakijkwerk, dat door hetzelfde aantal ogen beoordeeld moest worden. Dat bleek een groter probleem. 'Het is niet eenvoudig hiervoor personeel te vinden', zegt André Schenkel, woordvoerder van Duo. Voor het examen 'spreken' reageren de inburgeraars op bepaalde vragen in een microfoon. De examinator beoordeelt de antwoorden, die opgeteld zo'n kwartier duren, later. Schenkel: 'Het zijn vooral oud-docenten en betaalde zzp'ers die dit goed kunnen.'

Er zijn ruim zestigduizend migranten in Nederland die nog moeten inburgeren, waarvan het overgrote merendeel hier als asielzoeker is gekomen. Duo heeft nu zo'n tachtig examinatoren in dienst die de toetsen beoordelen.

'We erkennen dat het lange wachten een probleem is', vervolgt Schenkel. 'We leiden snel veertig extra mensen op die examens kunnen controleren.'

Boetes

'Waarom gebeurt dat nu pas?', vraagt Martijn van der Linden, woordvoerder van Vluchtelingenwerk Nederland, zich af. 'In 2015 zagen we al dat er heel veel vluchtelingen naar Nederland kwamen. De wachttijd liep op bij de asielprocedure, bij huisvesting. Iedereen kon toen al op zijn vingers natellen dat deze mensen moesten inburgeren en daar ook examens voor moesten doen.'

Nadat een asielzoeker in Nederland is aangekomen, duurt het nog even voordat hij of zij 'inburgeringsplichtig' is en de termijn van drie jaar ingaat. Eerst moet de asielstatus verkregen worden en daarna kunnen ook andere omstandigheden, zoals een langdurig verblijf in een asielzoekerscentrum , het proces vertragen.

Als de drie jaar verstreken zijn, is het nog maar de vraag of de boete daadwerkelijk moet worden betaald. Die wordt pas opgelegd als de migrant de termijn verwijtbaar heeft overschreden. 'Ieder geval wordt individueel beoordeeld', zegt een woordvoerder van het ministerie van Sociale Zaken. 'Als het lange wachten op het examen of het nakijken ervan ertoe leidt dat iemand niet binnen drie jaar kan inburgeren, wordt dat meegenomen in de beoordeling.'

'Het is opmerkelijk dat er vanuit de politiek en de overheid zo wordt gehamerd op snelle integratie, maar ondertussen moeten statushouders in elk stadium wachten en worden ze helemaal niet in staat gesteld om snel te integreren', zegt Van der Linden van Vluchtelingenwerk Nederland.

'Inmiddels is duidelijk dat coulant wordt omgegaan met de boetes, maar de inburgeraars worden wel bestookt met brieven waarin daarmee wordt gedreigd', vervolgt Van der Linden. 'Wij kunnen wel zeggen dat ze niet worden opgelegd, maar mensen hebben daar toch slapeloze nachten van.'

Wachtlijst

Inburgeraars in de klas van Gerdy-Anne van Deursen, docent en trajectbegeleider aan het Koning Willem I College in Den Bosch, zetten zichzelf voor de zekerheid alvast op de wachtlijst voor een nieuw examen, terwijl ze hun uitslag nog niet eens binnen hebben.

Van Deursen: 'Duo raadt dat af, vanwege de kosten (een examen spreken kost 60 euro, red.) en omdat de wachtlijst daardoor nog langer wordt. Ik geef dat aan mijn leerlingen door, maar daar trekken ze zich weinig van aan.'

Als Jonawaz alleen nog moest wachten op de uitslag van 'spreken', en die zou positief zijn, dan zou hij zeer waarschijnlijk ook op een coulante behandeling kunnen rekenen. Hij moet echter ook nog slagen voor het examen 'oriëntatie op de Nederlandse arbeidsmarkt'. De kans is daarom aanzienlijk dat hij zal moeten betalen.

Jonawaz zou dat onterecht vinden, want ook hij heeft veel last gehad van de lange wachttijden. 'Als je studeert, verbetert je kennis en haal je het examen makkelijker. Maar als je maanden moet wachten op de uitslag raak je die kennis kwijt en moet je opnieuw beginnen.' Zijn gezin - hij heeft een vrouw en twee zoons - en nieuwe marketingbedrijf lijden er ook onder. 'Ik wil me daarmee bezighouden, ik wil van mijn uitkering af. Het wachten helpt me daar niet bij.'