Deze vijftien jongeren brengen straks hun eerste stem uit. De Morgen volgt hen tot aan de verkiezingen.
Vijftien jongeren, uit de stad en uit het dorp, van extreemlinks tot uiterst rechts en alles ertussenin. Wat denken ze over wonen en werken, migratie en milieu, recht en onrecht? En wie krijgt hun eerste stem?
“Ik ben half Marokkaans en vind het huidige politieke klimaat vrij angstaanjagend. Ik merk dat discriminatie en haatdragende taal uit de taboesfeer verdwijnen; mensen schamen zich minder voor racisme, misogynie of homofobie. Ik woon in Vilvoorde en daar valt het nog mee. Maar hoe dieper ik Vlaanderen in trek, hoe vaker ik het hoor. Dat is natuurlijk kwetsend, al probeer ik het me niet te hard te laten raken. Het is eng dat ruim een vierde van de Vlamingen volgens de peilingen voor Vlaams Belang wil stemmen. Voor mij toont dat ook het failliet van de traditionele partijen aan.
“Ik ben sinds enkele jaren lid van de Jongsocialisten, maar door Conner Rousseau wil ik niet meer op Vooruit stemmen. Dan voel ik meer voor Groen, een van de weinige partijen die een eigen koers vaart en niet meegaat in de verrechtsing. Als politici jonge kiezers bij radicale partijen willen weghalen, denk ik dat ze meer op diversiteit moeten inzetten. Ook op sociaal-economisch vlak. De politiek is te elitair, er zijn te veel beroepspolitici die alleen dankzij nepotisme een plaats krijgen.”
“Vast beginnen werken was voor mij een belangrijk keerpunt in hoe ik naar politiek kijk, omdat je dan plots te zien krijgt wat een werkmens allemaal aan sociale lasten betaalt. Tegelijk zie ik dat alleenstaande mama’s die werken op de wachtlijst voor een sociale woning blijven staan, terwijl ze op het eind van de maand amper rondkomen. Vreemdelingen krijgen voorrang, het is niet anders. Er zijn er te veel die profiteren.
“In een stemtest had ik een overeenkomst van 91 procent met Vlaams Belang. Vooral hun standpunten over migratie vind ik sterk. In mijn café probeer ik dat thema soms wel te vermijden. Als ik te veel over Vlaams Belang praat, zou ik bepaalde klanten drie weken niet meer zien.
“Ik heb veel contact met boeren in de streek. Dat hele stikstofdecreet, dat vind ik zo jammer. Tijdens de boerenprotesten heeft bijna elke politieker op een tractor gezeten, maar achteraf bezien was dat vooral totetrekkerie. Je moet je eigen research doen, dat doe ik zelf via social media. Ik volg alles van Vlaams Belang, maar ook PVDA vind ik wel een leuke partij.”
“Ik doe niks liever dan aan vrienden uitleggen waar welke partij voor staat. Maar voor wie ik zelf ga kiezen? Ik weet het écht niet. Ik open elke dag de krantenapps, en voor elke partij vind ik dan wel een reden om er niet voor te stemmen. Ik ga mijn keuze welllicht pas in het stemhokje maken.
“Als voorzitter van de Antwerpse Jeugdraad heb ik nu al impact, maar een stem blijft toch de enige manier om direct op het beleid te wegen. Waar ik wakker van lig, wisselt van dag tot dag. Vandaag zeg ik: onze overvolle gevangenissen zijn zorgwekkend. Morgen is het misschien kansarmoede. Iets simpels als ‘gaan sporten’ is voor heel wat jongeren geen evidentie.
“Als ik naar het internationale plaatje kijk, naar oorlog of klimaat, vind ik het niet altijd makkelijk om optimistisch te blijven. De laatste keer dat ik echt blij werd van een beslissing, was met de Green Deal. Die kwam er vooral onder druk van jongeren, die spijbelden voor het klimaat. In mijn ideale wereld vragen beleidsmakers bij elke beslissing aan jongeren: ‘Wat vinden jullie hiervan?’”
“Hoewel ik altijd al veel met politiek bezig was, is mijn visie sterk veranderd sinds ik in Brussel kwam studeren. In de grote stad zie je de gevolgen van het beleid heel sterk. De universiteitscampus ligt naast de Dienst Vreemdelingenzaken. Wanneer ik naar de les wandel, liggen er papiertjes op de grond waarop staat dat vluchtelingen niet opgevangen kunnen worden.
“De armoede en de drugsproblematiek wegen ook zwaar op de stad. Die problemen zijn zo groot dat ik me soms afvraag of ze wel op te lossen zijn. Dat maakt me zwaarmoedig, al denk ik wel dat politici hun best doen om er iets aan te doen.
“Met het oog op de verkiezingen maak ik me veel zorgen over hoe Vlamingen en Walen naar elkaar kijken. De verschillen lijken zo groot te zijn dat ik niet weet hoe we ze nog kunnen overbruggen. Ik volg een tweetalige opleiding en mijn Franstalige professoren praten zelfs over het einde van België. Zelf hou ik juist van België en zou ik liever meer bevoegdheden naar het federale niveau tillen. Ik merk dat mijn vrienden en ik doemdenken over de dag na de verkiezingen. Als Vlaams Belang wint, zou ik dat dan ook erg vinden voor de Walen.”
“Ik woon in Antwerpen-Noord, een buurt waar bijna niet over politiek wordt gesproken. Als dat al eens gebeurt, gaat het vooral over loze beloften. Zoals de socialisten die zich ooit voorstander van de hoofddoek toonden, maar nadien voor een verbod gingen pleiten. Zoiets is binnen de moslimgemeenschap blijven hangen.
“Twee jaar geleden mocht ik enkele vragen stellen aan minister Annelies Verlinden (cd&v) binnen de J100, een platform voor jongeren. Sindsdien denk ik steeds meer over politiek na. Mentaal welzijn vind ik al lang belangrijk, maar door met jongeren te praten doe ik veel inspiratie op. Het klimaat, daar lag ik vroeger niet wakker van. Nu denk ik: dit kunnen we niet blijven negeren.
“Een partij kan divers zijn, maar ideeën vertolken die totaal niet divers zijn. Ik probeer dus vooral naar die ideeën te kijken. Ik kreeg ooit een aantal stellingen van Vlaams Belang onder ogen, zonder te weten dat het over die partij ging, en kon me in sommige best vinden. Maar ‘eigen volk eerst’? Neen, dank u.”
“Ik dacht lang dat politici vanuit hun rechtvaardigheidsgevoel handelden, maar ik twijfel daar steeds vaker aan. Ik ben een landbouwer van de derde generatie en merk dat onderhandelingen vaak als een koehandel georganiseerd worden. Het gaat niet meer over de inhoud van dossiers, maar over wat partijen aan elkaar willen gunnen. Toen Ineos ondanks de negatieve adviezen toch een vergunning kreeg om een ethaankraker te bouwen, was dat bijvoorbeeld een slag in het gezicht van alle landbouwers. Voor ons zijn alle regels bindend, maar voor de industrie kan het plots wel.
“Ik voel me momenteel politiek dakloos. Volksvertegenwoordigers zeggen wel dat ze ons zullen helpen, maar we blijven een speelbal van wat zij willen. Het gaat naast het landbouwbeleid voor mij ook over hoe onze sociale zekerheid werkt. Ik hoor jonge mensen in mijn omgeving die niet meer willen werken omdat de kloof met een uitkering toch niet zo groot is. Ondertussen moet ik wel hoge belastingen betalen, dat voelt niet goed.”
“Politici zijn allemaal goed getraind, ze weten precies wat ze moeten zeggen. Als student communicatie weet ik ook hoe hun druk gedeelde filmpjes op sociale media tot stand komen, maar daardoor vind ik het moeilijk om in te schatten wie ik nog kan geloven. Wie kan beloven dat hij trouw zal blijven aan zijn principes zodra hij verkozen is? Ik herinner me dat Frank Vandenbroucke van Vooruit tijdens de Warmste Week gratis psychologische hulp voor jongeren tot 23 jaar aankondigde, maar uiteindelijk zaten er toch addertjes onder het gras.
“Door zelf met gezondheidsproblemen te kampen en het thuis moeilijk te hebben, ken ik het zorgsysteem goed. Het is moeilijk om zoiets te horen als je zelf al op wachtlijsten voor hulp hebt gestaan en die facturen moet betalen. Ik vind dat er weinig geld naar mentale gezondheidszorg gaat. Terwijl de samenleving toch pas kan draaien als het goed gaat met de mensen?
“Er zijn nog wel partijen die mijn vertrouwen kunnen winnen. Maar dat zullen ze vooral met daden en niet met woorden moeten doen. Eerlijkheid en transparantie lijken me daarbij essentieel.”
“Ik ben in Aalst naar school geweest, daar waren heel veel kinderen die de taal niet spraken. Een groot deel van het geweld op straat werd er naar mijn gevoel gepleegd door mensen die de taal niet machtig waren, of tout court niet goed geïntegreerd waren. Ik zie ook dat de rechtspraak vaak tekortschiet als het gaat over de juiste straf uitspreken. Ook onlangs nog.
“Die achtergrond heeft mijn blik op migratie zeker vormgegeven. Kindergeld of de hoge uitkeringen voor mensen die juist daarvoor bewust naar hier migreren, dat klopt in mijn ogen niet. Evengoed vind ik het triest dat dorpscafés en parochiezalen verdwijnen. Enkele jaren geleden sloot ik me aan bij de Vlaams Belang-afdeling in Haaltert.
“Het enige wat ik een beetje storend vind: bijna elk standpunt van de partij draait om migratie. Het mag gerust wat meer over de Europese Unie gaan. In Oekraïne geven we enorme sommen geld en wapens aan één partij. Ik wil het liefst een diplomatieke oplossing in plaats van betrokken raken in een oorlog zonder einde. Maar daar heb ik als burger geen zeggenschap over.”
“Zo ver als ik kan terugkijken, werd in mijn familie met de handen gewerkt. Dat heeft me voor een deel gevormd tot wie ik ben. In het buurtcentrum waar ik stage liep, heb ik gezien dat er nog steeds veel kwetsbare groepen zijn die door het beleid compleet over het hoofd worden gezien. Zodra je daar oog voor hebt, zeker als student sociologie, vind ik het logischer dat je wat linkser bent.
“Naast thema’s zoals femicide of de abortuswet lig ik vandaag het meest wakker van migratie. Het beeld dat extreme partijen ons voorschotelen vind ik bijzonder angstaanjagend. Ze teren op vooroordelen die meestal op een hele kleine minderheid slaan.
“Ik besef wel: geen enkele partij is perfect. Zo kan ik me niet vinden in de keuze van Vooruit om Conner Rousseau zo snel weer een plekje op de lijst te geven. Toch voelt Vooruit nog steeds erg als ‘mijn’ partij aan. Ook bij de vorige verkiezingen had ik al voor hen willen stemmen, maar ik was net te jong. Stemmen zou vanaf 16 jaar moeten kunnen, nu valt een belangrijke groep kiezers uit de boot.”
“Ik probeer in Waasmunster en Hamme een jongerenafdeling voor N-VA van de grond te krijgen, maar het is niet makkelijk om mensen te vinden. Jongeren weten vaak alleen wat PVDA en Vlaams Belang willen, die partijen zijn het meest aanwezig op sociale media en kunnen zeer populistisch zijn omdat ze zich als protestpartijen niet voor hun standpunten moeten verantwoorden. Ik voel me comfortabeler bij een partij die de welvaart wil beschermen en in de economie wil investeren. Ik wil volgend jaar ook bedrijfsmanagement studeren, omdat ik ervan overtuigd ben dat de samenleving pas kan draaien als de economie het goed doet. Het liberalisme is voor mij de beste leidraad.
“Ik vind dat Vlaanderen ook meer bevoegdheden moet krijgen. Wallonië wil een ander economisch model en daar is niets mis mee, maar waarom zouden we dan samenblijven? Het doet me denken aan een mislukt huwelijk waarbij de partners er toch nog alles aan doen om het te laten werken. Het land splitsen kan voor mij wel alleen als er garanties zijn dat Vlaanderen bij de Europese Unie kan blijven. Het lijkt me niet simpel om daar een akkoord rond te vinden.”
“De radicale communist in mij is wat gedempt. Dat komt wellicht doordat mijn vader vaak tegengas geeft als ik hem over mijn ideeën vertel. Zo ben ik in het verleden naar betogingen van Comac geweest, de studentenbeweging van PVDA. Toch heeft mijn vader me nooit in een richting geduwd. We zijn met vieren thuis en hebben allemaal andere standpunten. Van mening verschillen vinden we erg normaal.
“Ik hoor veel leeftijdsgenoten zeggen: ‘Wat gaat mijn stem uithalen?’ Ik vind het juist onze plicht om die stem te laten horen, niet alleen in het stemhokje maar ook op straat. Dat doe ik zelf voor een thema zoals genderongelijkheid. De loonkloof blijft hardnekkig, en een vrouw moet kunnen dragen wat ze wil − ook een hoofddoek voor de klas. In de politiek zou ik trouwens graag nog wat meer vrouwelijke rolmodellen zien.
“Onrecht in de wereld kan mij erg persoonlijk raken, zoals de genocide die zich afspeelt in Gaza. PVDA neemt daarover op dit moment het meest duidelijk een standpunt in. Daarom gaat mijn voorkeur op dit moment toch naar hen uit.”
“Bij mij thuis werd nooit over partijen gesproken, maar wel over de invloed van politiek: de trajectcontrole in de straat, het eten dat weer duurder is geworden, de leerstof op school, dat is allemaal politiek. Ik ben dankbaar dat ik de ruimte kreeg om daar kritisch over na te denken. Op school hoorde ik vaak hoe andere kinderen alleen uitspraken van hun ouders herhaalden.
“Als ik stemtesten invul, is er geen enkele partij die meer dan 70 procent haalt. Ik vind bij elke partij wel iets, maar bij geen enkele partij alles. Er leeft zeker ook wat wantrouwen bij mij. Ik zie vooral politici die op TikTok met grote beloftes stemmen ronselen, en mis mensen die complexe materie serieus nemen en aan jongeren durven uit te leggen.”
“Wij jongeren zijn nochtans de toekomst. Het klimaat maakt nu al extreme sprongen, en wij moeten er nog zeker zestig jaar mee verder. En met een buitenlandse naam moet je ook nog altijd vrezen voor discriminatie op de werkvloer of de huurmarkt. Ik overweeg een blanco stem, al hoop ik nog steeds de juiste partij te vinden, links of rechts.”
“Dat mijn vader in de lokale politiek zit, als gemeenteraadslid voor Open Vld, vond ik als kind eigenlijk best cool. Dat heeft zeker een rol gespeeld in mijn politieke voorkeur, al heb ik me op een bepaald moment ook afgevraagd: is er niks anders? Bij andere partijen vind ik raakvlakken, zo hoor ik Theo Francken (N-VA) graag praten, maar ik plooi toch altijd terug op het liberalisme.
“Thuis hebben we vaak stevige discussies over wat dat nu echt betekent, liberaal zijn. Voor mij is de kloof tussen werken en een uitkering bijvoorbeeld veel te klein. Hoe zeggen ze dat? Geef mensen geen vis, leer ze vissen. Een overheid moet haar burgers op bepaalde vlakken ook durven los te laten.
“Of we het concept België moeten loslaten? Dat vind ik niet. We zijn al zo klein, en wat doe je dan met Brussel? Van die Vlaamse onafhankelijkheid krijg ik de kriebels, al heb ik dat met bijna alles wat Vlaams Belang vandaag verkondigt. Die omvolkingstheorie: wow. Ik vind het beangstigend dat mensen zoiets voor waar aannemen.”
“Als er iets gebeurt in de Belgische politiek, zoals geplas tegen combi’s of de terugkeer van Conner Rousseau, krijg ik dat sneller via een filmpje van Elisabeth Lucie Baeten binnen dan via de krant. Op sociale media spreken mensen zich heel vrij uit, die meningen zijn toch een stuk minder braaf dan in traditionele media.
“Dat ik vorig jaar voor het eerst een belastingbrief kreeg, voelde voor mij als de laatste stap van het volwassen worden. Toch lig ik daar niet echt wakker van. Ik ben het meest bezorgd over de huurprijzen. Ik woon zelf nog thuis, maar zie veel leeftijdsgenoten die niet zelfstandig kunnen wonen tenzij ze met tien in een huis gepropt zitten. Die hoge huren zorgen voor veel stress, wellicht ook bij alleenstaande moeders. Kunnen we daar op een bepaalde manier geen stop op zetten?
“Ik zou wellicht niet met een extreemrechtse persoon op vakantie kunnen gaan, maar ik vind het wel belangrijk dat we met elkaar blijven babbelen. Zelf heb ik nog niet echt een partij, maar alle stemtesten wijzen naar links.”
“Ik reis vaak rond met de bus en ontmoet veel mensen met verschillende achtergronden. Wanneer ik met hen spreek, zeggen de meesten hetzelfde: dat ze de hoge migratiecijfers beu zijn. De criminaliteit ligt hoog en de beperkte hoeveelheid sociale woningen gaan vaak naar asielzoekers die niet eens het Nederlands machtig zijn. De problemen die bij migratie horen kwamen vroeger vooral in steden tot uiting; ik was daarom blij toen ik van Merksem naar Mortsel verhuisde. Maar nu merk ik dat diezelfde issues ook in kleinere steden en op het platteland opduiken. Sommigen noemen het omvolking, anderen superdiversiteit: ga de straat op en je weet wat er aan de hand is. Daar hoef je geen professor voor te zijn.
“Ik voel als Vlaams-nationalist weinig voor N-VA omdat dat een neoliberale partij is. Ik wil juist hogere pensioenen en investeringen in de sociale zekerheid. Daarnaast vind ik wel dat er momenteel te veel geld naar klimaat gaat. Het is leuk om in een groen paradijs te leven, maar niet als het op een economisch kerkhof is gebouwd.”
