Direct naar artikelinhoud
Elfstedentocht

Klimaatdefaitisme overschaduwt hoop op Elfstedentocht

De allerlaatste Elfstedentocht ging door in 1997.Beeld AP

Een weekje vrieskou? Bij onze noorderburen is het elk jaar voldoende om de Elfstedenkoorts aan te zwengelen. Alleen lijkt er steeds meer klimaatdefaitisme te heersen bij zowel meteorologen als schaatsliefhebbers. Wordt de Elfstedentocht straks nog enkel gezwommen?

Het is alweer van 1997 geleden dat de voorzitter van de Koninklijke Vereniging de Friesche Elf Steden met de legendarische woorden ‘it giet oan’, Fries voor ‘het gaat door’, nog eens groen licht gaf voor een Elfstedentocht. De laatste winnaars op het Friese natuurijs, Henk Angenent en Klasina Seinstra, mogen zich straks wellicht de ‘langst ongeslagen winnaars’ noemen van de Tocht der Tochten. Op 8 februari is het namelijk 8.070 dagen geleden dat de vijftiende Elfstedentocht doorging. Nooit gaapte er een groter gat.

Nederland wacht dan ook steeds koortsachtiger op een dik genoeg schaatstapijt voor het bijna 200 kilometer lange parcours dat start en eindigt in de Friese hoofdstad Leeuwarden. In 2012 leidde die koorts nog tot een nationale ontnuchtering toen de 22 rayonhoofden, die elk voor een stuk van de route een veilige ijsweg moeten garanderen, unaniem het verdict velden: weer geen Elfstedentocht.

Oostenrijk

Deze week leveren de meteorologen opnieuw een sprankeltje hoop: aanhoudende nachtvorst tot -7 graden Celsius die tot het weekend blijft aanhouden. Met op maandag een eerste natuurijswedstrijd in Haaksbergen – op de baan van een schaatspiste weliswaar – zullen de boren ook bij sloten en meren snel worden bovengehaald om de dikte van het ijs te meten. Genoeg voor de nodige Elfstedentocht-vermeldingen in de media, al lijkt het eerder schaatskoorts dan Elfstedenkoorts. De koude dreigt niet aan te houden.

In Oostenrijk, waar de meeste marathontoppers zich voorbereiden op de alternatieve Elfstedentocht op de Weissensee, vriest het lang genoeg om de nodige ijsdikte van 15 centimeter te bekomen, maar in Friesland is de kans daarop sterk afgenomen, zo bleek in 2017 al uit een studie van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). 

In 1950 was er ongeveer 25 procent kans op een Elfstedentocht. In 2017 was dat nog maar 6,7 procent. Tegen 2050 zou dat zijn herleid tot maximaal 2 procent
Schaatsers in actie tijdens de Weissensee KPN Grand Prix, ook wel de alternatieve Elfstedentocht genoemd.Beeld ANP

Waar het jaar 1950 ongeveer één kans op vier bood op een Elfstedentocht, was die in 2017 gekelderd tot 6,7 procent en zou er tegen 2050 nog maar 2 tot 0,2 procent overblijven. In de 21ste eeuw zou de kans zich negen keer voordoen, terwijl er in de 20ste eeuw in totaal vijftien werden georganiseerd. Dat de kans afneemt heeft te maken met de klimaatverandering. Niet alleen de gemiddelde temperatuur in Nederland stijgt, ook de kans op extreme koudeperiodes neemt lichtjes af, zo leest het CBS-rapport. 

Bovendien zetten de warmere winters zich evengoed door in Rusland, de hofleverancier van de koude lucht die Nederland nodig heeft voor een Elfstedentocht, legt meteoroloog Aarnout van Delden (Universiteit Utrecht) uit op wetenschapssite Scientias.nl. “En het lijkt erop dat veranderingen in de samenstelling van de atmosfeer ook van invloed zijn op circulatiepatronen: blokkades (zoals een hogedrukgebied boven Scandinavië of tussen Scandinavië en IJsland, MIM) komen minder vaak voor”, zegt van Delden. De Elfstedentochten in het verleden gingen namelijk altijd gepaard met zo’n blokkade.

Kleinkinderen

Het noopt Nederlanders steeds vaker tot klimaatdefaitisme. Of het nu gaat om NOS-weerman Gerrit Hiemstra of ex-winnaar Reinier Paping, de boodschap luidt: “Onze kleinkinderen maken de Elfstedentocht wellicht niet meer mee.” Althans geen geschaatste. Vorig jaar stuntte de Nederlander Maarten van der Weijden (37) met een gezwommen Elfstedentocht, die hij bijna afmaakte.

Toch is er voor andere Nederlanders een veel belangrijker argument om de Elfstedentocht af te schrijven: veiligheid. In tijden van sociale media zou het evenement weleens onbeheersbaar kunnen worden. In haar column in het Nederlandse dagblad Trouw schrijft journaliste Marijn De Vries dat de menigte gevaarlijke proporties zou aannemen. “Ik geloof er niets van dat er ook maar één rayonhoofd is die de befaamde woorden ooit nog hardop durft uit te spreken. Want het gaat gewoon nooit houden. Hoe dik het ijs ook is.”

De warmere winters zetten zich evengoed door in Rusland, de hofleverancier van de koude lucht die Nederland nodig heeft voor een Elfstedentocht