Op dit stembureau kunnen blinde mensen zelfstandig stemmen

Rotterdam

‘Houd mij maar aan mijn scootmobiel vast, dan kun jij ernaast lopen.’ Twee mensen, van wie er een slechtziend is, verlaten woensdag zojuist het stembureau aan de Heindijk in de Rotterdamse wijk IJsselmonde. Stembureau 445 is ondergebracht in de Visio-school, waar leerlingen met een visuele beperking basis- en voortgezet onderwijs volgen. Het is een van de twee locaties in Rotterdam waar blinden en slechtzienden zelfstandig hun stem voor de Provinciale Statenverkiezingen en de Waterschapsverkiezingen kunnen uitbrengen.

Dat deze doelgroep zelfstandig kan stemmen is bepaald nog niet vanzelfsprekend. Intussen bepaalt het VN-verdrag Handicap, dat sinds 14 juli 2016 van kracht is in Nederland, dat de overheid de positie van mensen met een beperking moet verbeteren. En daaronder valt de mogelijkheid om zelf te kunnen stemmen. De Kieswet is er al voor aangepast. Daarin staat nu dat alle stemlokalen in de gemeente zodanig gelegen, ingericht en uitgerust moeten zijn dat mensen met een lichamelijke beperking zo veel mogelijk zelfstandig hun stem kunnen uitbrengen. Doel is dat alle stemlokalen zo snel mogelijk voor iedereen toegankelijk zijn.

In twaalf gemeenten kunnen mensen met een visuele beperking tijdens deze verkiezingen zelf met het rode potlood het vakje van hun keuze kleuren. De Visio-school biedt niet geheel toevallig onderdak aan het speciale stembureau, waar overigens ook wijkbewoners terechtkunnen.

niet buitengesloten

‘Aangepast stemmen verdient aandacht, daarom faciliteren wij dit stembureau’, zegt schoolleider Ulco van der Ende. Hij wijst erop dat Nederland 300.000 blinden en slechtzienden telt. ‘En dat aantal groeit alleen maar, gezien de vergrijzing.’ Het tij is gunstig, weet hij. ‘De maatschappij wil immers steeds meer dat mensen niet buitengesloten worden. Daarom is het goed dat dit bureau er is.’ Bijkomend voordeel: de locatie is al helemaal ingericht op de komst van visueel gehandicapten. Het is te zien aan leuningen in de gangen en gebruik van contrasterende kleuren.

Vanaf de ingang van de school loopt een witte zogeheten looplijn – met reliëf, zodat je door je schoenzolen heen voelt dat je ‘m volgt – naar het stembureau. En in het stemlokaal loopt die door tot aan het stemhokje.

Maar hoe kan een blinde of slechtziende echt zelfstandig stemmen? Tot op heden was hulp van iemand in het stemhokje noodzakelijk. Van der Ende neemt plaats in het stemhokje en wijst op een koptelefoon. Daarop klinken de namen van de deelnemende partijen en kandidaten, vertelt hij. Snel doorspoelen naar een volgende partij is mogelijk door op een knop te drukken. De blinde kiezer kan met hulp van iemand van het stembureau de kieslijst onder een mal plaatsen. Daarin zitten rijen gaatjes die de kiezer kan voelen. De combinatie van het horen van de namen en het kiezen van de juiste gaatjesrij – het lijstnummer is bovenaan ook in braille te voelen – maakt dat hij met het rode potlood een vakje in het gewenste gaatje kan kleuren.

De achttienjarige Claudia Kaijen is bijna blind. Ze heeft net gestemd. ‘Dat ging fijn, maar het voorlezen via de koptelefoon gaat wel wat langzaam.’ Ze had er een rit van anderhalf uur met het openbaar vervoer voor over om hier te komen, vertelt ze. ‘Ik vind het dat waard. Ik wilde gewoon zelf kunnen stemmen. Dat is zo’n fijn gevoel. Je telt mee en bent niet afhankelijk van anderen. Jammer dat het nog maar op een beperkt aantal plaatsen kan.’

Feyenoord-liederen zingend

Het loopt niet storm in het stembureau, maar dat vindt stembureauvoorzitter Marc van Leeuwen niet erg. In het dagelijks leven is hij directeur bij de Rotterdamse Stadsontwikkeling. Hij geniet van de ontmoetingen met ‘alle types Rotterdammers’. ‘Super! Wij werken voor deze stad. De vorige keer kwam er iemand ­Feyenoord-liederen zingend binnen, prachtig.’ Hij controleert vandaag elektronisch de geldigheid van de stempassen. En lost praktische problemen op. ‘Het kettinkje voor het rode potlood was net iets te kort om alle partijen te kunnen bereiken in de mal’, vertelt hij. ‘Dat hebben we verlengd, want we willen hier niet de democratie klem zetten.’

Alle medewerkers zijn van tevoren getraind in het omgaan met blinden en slechtzienden. ‘Je moet benoemen wat je doet en aangeven wat de bedoeling is’, vertelt Tamara van der Hoek van het verkiezingsteam van de gemeente Rotterdam. ‘En raak mensen niet plotseling aan, dan schrikken ze. Vraag gewoon: “Mag ik u het stembiljet geven?”.’

De negenjarige David Evers komt nieuwsgierig om de hoek kijken. Hij vraagt stembureaulid Willem ­Sulsters of die ‘de hele dag’ bij de deur moet staan. ‘Ja joh, ik heb een wereldbaan’, zegt Sulsters grijnzend. ‘En ik heb er chocolade-eitjes bij’, wijst hij op een schaaltje. ‘Weet jij wat stemmen is?’, daagt Sulsters hem uit. David: ‘Dan stem je op een soort club, die dan meer rechten heeft als ze wint. Die kan dan plannen bedenken die worden goedgekeurd.’ De wijsheid blijkt hij van het Jeugdjournaal te hebben. Sulsters: ‘Het klopt, en het hangt van de club af welke plannen doorgaan. Soms gaat het goed, soms niet. Je moet kiezen wie je vertrouwt.’

Even later meldt een nieuwe blinde persoon zich om te stemmen. ­Sulsters glimlacht: ‘Ook al zijn het er niet veel vandaag, het systeem mag niet hinderlijk zijn in het functioneren van de democratie.’ De blinde kiezer is Marco Elenbaas (47). ‘Je hebt de regie en voelt je meer onderdeel van de samenleving’, zegt hij na afloop tevreden. Alles werkte volgens hem prima. ‘Fantastisch dat dit kan. Ik dacht altijd dat zo’n systeem wel te duur zou zijn.’

Het maken van zo’n mal voor het stemmen kost 2500 euro per stuk, vertelt zorgwethouder Sven de Langen even later, als hij poolshoogte komt nemen. ‘En de audio-apparatuur is 800 euro. Dat vind ik niet duur. Ik ben er trots op dat we dit kunnen aanbieden.’ Wat hem betreft wordt het aantal stembureaus met zelfstandig stemmen voor visueel gehandicapten uitgebreid. ‘We moeten daar afspraken over maken met omliggende gemeenten, zodat ze strategisch verdeeld worden.’ <