Werd defensieminister Vandeput alweer om de tuin geleid?

"Hebt u ooit een voorkeur uitgesproken, ja of nee?" Kamerlid Dirk Van der Maelen (sp.a) legde luitenant-generaal Claude Van de Voorde, de gewezen kabinetschef van minister van Defensie Steven Vandeput (N-VA), gisteren stevig op de rooster in de commissie Defensie. De vraag was of hij ooit een voorkeur voor een opvolger van de F-16 had uitgesproken. Toen hij antwoordde dat hij "nooit een voorkeur had gehad", confronteerde Van der Maelen hem met een e-mail die hij in 2013 aan de legertop schreef.

"Wat is het alternatief als het geen F-35 wordt?", las Van der Maelen voor. "De Gripen? De F-18? De Rafale? Is het dat wat we willen? De nieuwe F-16 mag voor mij ook aan dat lijstje worden toegevoegd." Waarop een verraste Van de Voorde zei dat zijn mail in de context van 2013 moest worden gezien. Toen was hij nog geen kabinetschef, maar commandant bij de luchtcomponent. En toen leek een toestel van de vijfde generatie, dus een F-35, vanzelfsprekend. "Pas nadien ben ik me meer gaan interesseren voor de alternatieven."

De Morgen kon de e-mail inkijken, en daaruit blijkt ook dat Van de Voorde in 2013 al een gesprek had met Steve O'Brien, de ondervoorzitter van het ontwikkelingsdepartement van de F-35 bij Lockheed Martin. "Vorige week was het team van LM in België om de industrie te polsen over mogelijke participaties en offsets. Ik sprak met Stephen (sic.) O'Brien", schrijft hij op 26 april 2013.

Bovendien geeft Van de Voorde aan dat O'Brien toen al over een 'plan B' begon voor als Lockheed Martin de F-35 niet verkocht zou krijgen. Dat plan betreft een "geavanceerde F-16" in plaats van een F-35. Of het gaat om een levensduurverlenging van de huidige F-16's of de bouw van nieuwe toestellen is niet duidelijk.

De mail roept vragen op over de verwevenheid van het kabinet-Vandeput en de straaljagerbouwer Lockheed Martin. Eind vorig jaar ontsloeg Vandeput zijn adjunct-kabinetschef Simon Put vanwege ongeoorloofde contacten met Lockheed Martin. De man werkt sindsdien als consultant bij het bedrijf. Nu blijkt dat ook de voormalige kabinetschef van Vandeput al in 2013 samenzat met Lockheed Martin en een voorkeur had voor de F-35. 

Zelf valt Vandeput compleet uit de lucht. "Ik was niet op de hoogte van de mail of van de contacten van generaal Van de Voorde", zegt hij aan De Morgen. Zowel hij als Van de Voorde benadrukt dat de kabinetschef nooit werd betrokken bij het dossier van de F-16's. Van de Voorde was dus ook niet op de hoogte van de politieke onderhandelingsnota uit 2015 die aan de basis van de aankoopprocedure lag.

Vansina in cc

Van de Maelen vindt dat vreemd. "Hoe kan een kabinetschef niet betrokken zijn bij het belangrijkste dossier van de eeuw?" Daarom roept hij niet alleen Vandeput naar het parlement, maar ook zijn twee kabinetsmedewerkers die destijds meewerkten aan de nota. "Als Van de Voorde niet betrokken was, dan waren de minister en zij dat zeker wel."

Maar ook de legertop staat nog ter discussie. Zo stuurde Van de Voorde zijn mail in 2013 onder andere naar de baas van de luchtmacht, Frederik Vansina. Ook hij moest zich gisteren verdedigen in de commissie Defensie. Vansina gaf toe dat hij afwist van twee documenten van Lockheed Martin waaruit blijkt dat er mogelijkheden bestaan om de levensduur van de F-16's nog te verlengen. Maar Vansina kreeg de studies nooit zelf te zien, klonk het. Volgens Kamerlid Wouter De Vriendt (Groen) toont de getuigenis aan dat er nog veel te weinig transparantie is over de besluitvormingslijnen binnen het Belgische leger.