Gent en Antwerpen: ideologische tegenpolen, maar niet in de cijfers
Het Gentse versus het Antwerpse bestuursmodel, links versus rechts, daar lijkt het allemaal om te draaien in de stedelijke verkiezingsstrijd. Nochtans leggen beide legislaturen een erg gelijkend rapport voor. Doet politieke kleur er niet toe?
De verschillen in communicatie en beleid tussen de burgemeesters Bart De Wever (N-VA) en Daniël Termont (sp.a) lijken soms gigantisch, en worden groter naarmate de verkiezingen naderen, maar in het eindrapport van de voorbije legislatuur zijn ze marginaal.
Het politieke maandblad Samenleving en Politiek, kortweg SamPol, vergeleek de cijfers uit de Vlaamse Stadsmonitor voor thema's als armoede, huisvesting, economie, veiligheid en mobiliteit. De effecten van de grootste blikvangers, het Gentse circulatieplan en de Antwerpse lage-emissiezone (LEZ), zijn echter nog niet in die monitor verwerkt, waardoor een mobiliteitsoordeel onder de noemer 'te vroeg' valt.
Binnen de andere domeinen vertonen de Gentse en Antwerpse statistieken zeer gelijkaardige curves. Neem nu veiligheid, een van de kernthema's van de N-VA. Op het vlak van 'diefstal en afpersing' zet Antwerpen sinds 2012 een iets snellere daling in, op het vlak van geweldsdelicten is de opwipper in 2016 dan weer iets groter. Ook de economische trends, bijvoorbeeld de werkloosheidsgraad, lijken eerder afhankelijk van de Vlaamse conjunctuur dan van het lokale beleid.
Misschien is de opvallendste conclusie wel dat een thema dat in het verkiezingsdebat amper gewicht heeft, namelijk 'cultuur en vrije tijd', de grootste breuklijn vertoont
Sociaal beleid
Het frappantst zijn de gelijkenissen op het vlak van het sociale beleid. Wat het aantal leefloners betreft, bijvoorbeeld. De recentste cijfers uit 2017 tonen dan wel een kloof – 15,3 per 1.000 inwoners in Antwerpen, 20,2 in Gent –, die kloof was in 2012 exact even groot. "Een indicator als 'aantal leefloners' is dan ook sterk onderhevig aan structurele veranderingen in de samenleving, zoals de demografie en het federale beleid", zegt armoede-expert Wim Van Lancker (KU Leuven).
Volgens Van Lancker hoeft dat niet te betekenen dat een stad haar stempel niet kan drukken. “Je merkt duidelijk dat Gent een genereuzer beleid voert dan Antwerpen.” Hij wijst naar de aanvullende financiële hulp die een OCMW kan bieden. “Als iemand die gaat verhuizen de huurwaarborg niet kan betalen, kan het OCMW nog tussenbeide komen. Op dat vlak voert Gent een doorgedreven beleid.”
“Gent maakt het verschil in flankerende maatregelen die niet in die cijfers vervat zitten”, klinkt het op het kabinet van OCMW-voorzitter Rudy Coddens (sp.a). Het Gentse OCMW gaat bijvoorbeeld op scholen actief op zoek naar ouders die het moeilijk hebben.
Maar, opmerkelijk: in Antwerpen klinkt het weinig anders. “Als blijkt dat iemand zijn schoolrekening niet kan betalen, brengen we zijn hele sociale situatie in kaart”, zegt de woordvoerder van Antwerps OCMW-voorzitter Fons Duchateau. “Niet zozeer om dat geld te recupereren, maar ook om actief op zoek te gaan naar mensen die recht hebben op steun, zoals een leefloon, maar die niet weten te vinden. Zo zijn er nog flankerende maatregelen, maar ons activeringsbeleid is een speerpuntmaatregel.”
Van alle Antwerpse leefloontrekkers heeft vorig jaar een op de vijf een tewerkstellingstraject gevolgd. Het Gentse OCMW zette maar één op de 25 van hen op weg naar werk. “De 2.073 nieuwe werktrajecten in Antwerpen zijn er meer dan de optelsom van die van Gent, Brugge, Leuven en Oostende samen, allemaal socialistische besturen”, zegt de woordvoerder van Duchateau.
Of het ideologisch gekleurd is, is nog maar de vraag. “Ook onder Patrick Janssens (sp.a) was er in Antwerpen een mentaliteit van ‘voor wat, hoort wat’", zegt Van Lancker.
Sport en cultuur
Misschien is de opvallendste conclusie wel dat een thema dat in het verkiezingsdebat amper gewicht heeft, namelijk 'cultuur en vrije tijd', de grootste breuklijn vertoont. Gent telt per inwoner dubbel zoveel sportclubs en cultuuractiviteiten, drie keer zoveel 'sociaal-cultureel' werk en had – nog voor De Krook opende – meer bibliotheekgebruikers.
De stadsbesturen zijn elkaars tegenpolen, maar toch zijn de cijfers een stuk genuanceerder. "In de communicatie had burgemeester De Wever het altijd over de kracht van verandering. Dan is het toch vreemd dat die statistieken zelfs geen kleine knik vertonen", zegt Mareels.
Politicoloog Johan Ackaert (UHasselt) ziet dat anders. "Zes jaar is erg kort om een beleid te evalueren, zeker voor het geval van Antwerpen, waar het gaat om een nieuwe ploeg. Sommige evoluties die nog doorwerken werden door Patrick Janssens in gang gezet. Daarom zeggen burgemeesters ook altijd dat ze twee termijnen nodig hebben om een stempel op een stad te drukken."
'Zes jaar is erg kort om een beleid te evalueren, zeker voor het geval van Antwerpen, waar het gaat om een nieuwe ploeg'