De man die het monster menselijk maakte is niet meer
Hij zal altijd herinnerd worden als de schreeuwende, ziekelijke Adolf Hitler uit Der Untergang. Maar de Zwitserse acteur Bruno Ganz was veel meer dan dat. Het icoon uit Der Himmel über Berlin overleed op 77-jarige leeftijd.
“De belangrijkste en waardigste acteur uit het Duitstalige theater.” Zo werd Bruno Ganz officieel omschreven sinds hij in 1996 de Iffland-ring kreeg, die sinds de 19de eeuw van acteur op acteur wordt doorgegeven. Ganz, geboren in Zürich als zoon van een Zwitserse vader en een Italiaanse moeder, boekte als jonge acteur dan ook vooral succes op de planken: zijn eerste filmrolletjes gingen onopgemerkt voorbij, maar in het theater speelde hij beroemde rollen in Hamlet, Macbeth en Frank Wedekinds Voorjaarsontwaken. Al in 1973 noemt het Duitse theatertijdschrift Theater heute hem ‘acteur van het jaar’.
In 1977 komt de doorbraak op het grote scherm, in Wim Wenders’ Der Amerikanischen Freund. Met Wenders zou hij opnieuw de handen in elkaar slaan voor Der Himmel über Berlin en de opvolger Faraway, So Close: vooral die eerste film, waarin op wonderlijke wijze een engel vertolkt, die besluit om zijn monochrome, eeuwige leven in te ruilen voor een kleurrijk, kort bestaan tussen de mensen die hij beschermt, vormt een hoogtepunt in Ganz’ oeuvre.
‘Ik had me zozeer in hem verdiept dat ik me tijdens het draaien echt met hem begon te vereenzelvigen. Maar ik zou het zo weer doen’
Hij werkt ook met Werner Herzog (Nosferatu) en Volker Schlöndorff (Die Fälschung), maar in 2004 laat Oliver Hirschbiegel hem dé rol spelen die hem wereldberoemd zou maken: die van Adolf Hitler in Der Untergang. Ganz toont hem als een ziekelijke en paranoïde man, als mens en als monster. “Ik had me zozeer in hem verdiept dat ik me tijdens het draaien echt met hem begon te vereenzelvigen”, zei hij in 2017 tegen de Volkskrant. “Maar ik zou het zo weer doen.”
De scène waarin Hitler uitvliegt tegen zijn legertop ging een eigen leven leiden als internetmeme – “Ongelooflijk, de creativiteit van die jongeren!”, aldus de Zwitser. Na Der Untergang was hij steeds vaker te zien in Amerikaanse films – de ene (The Counselor) al meer memorabel dan de andere (Unknown). Vorig jaar maakte Ganz nog indruk in het omstreden The House that Jack Built, van Lars von Trier.
Wie nu de Iffland-ring krijgt, is niet duidelijk: de door Ganz aangeduide opvolger, Gert Voss, overleed reeds in 2014.