Zonder een grondige 'tempelreiniging' blijft Gods huis van gebed een rovershol

Een grand jury maakte vorige week het uitvoerigste rapport ooit in de VS naar seksueel misbruik in de katholieke kerk bekend. In 6 bisdommen in de staat Pennsylvania maakten de voorbije 70 jaar 301 priesters wellicht meer dan 1.000 slachtoffers. Voor de zoveelste keer komen walgelijke verhalen naar boven. En ook nu zal dat niet voor het laatst zijn. Zolang klerikalisme en carrièrisme bestaan, zal er machts- en seksueel misbruik in de kerk zijn.

Paus Franciscus heeft weet van die uitzaaiende kankers in zijn instituut. Al sinds zijn aantreden diagnosticeert hij de ziekten en suggereert hij therapieën ter bestrijding. Lees er zijn kersttoespraken voor de curie en zijn maandag verschenen brief ter reactie op na. Maar donderpreken en visioenen over een nederige en nabije kerk volstaan niet om de dodelijke kwalen uit te roeien. Zonder een grondige 'tempelreiniging' met onverbiddelijke ontslagen en sancties komt er geen herstel. Dan blijft Gods huis van gebed een rovershol waarbij we ons moeten hoeden voor wolven, niet in schaaps- maar in herderskleren. Clerici hoeven niet perfect te zijn. Dat waren de apostelen ook niet. Maar wie zware misdaden – incluis het toedekken ervan – beging, hoort niet achter het altaar.

Geheime archieven

Sterker dan ooit tevoren wist dit Amerikaanse onderzoek het systematische doofpotbeleid in kaart te brengen. Al vaker was er sprake van schuldig verzuim omdat oversten te laks optraden, maar in Pennsylvania ontdekten de experts van de FBI een “draaiboek om de waarheid te verbergen”. De bisdommen hielden in geheime archieven dossiers bij van de daders, hun misbruiken en de cover-up ervan. Zo’n half miljoen pagina’s interne kerkdocumenten brachten gesofisticeerde tactieken bij het verdoezelen van misbruik aan het licht. Onderzoeken werden gedwarsboomd, misbruiken niet aangegeven, feiten gebagatelliseerd, daders de hand boven het hoofd gehouden, klokkenluiders en slachtoffers genegeerd, de 'roofdier-priesters' telkens weer verplaatst en het instituut koste wat het kost verdedigd, vaak door zwijggeld te betalen. 

Columniste Megan McArdle van The Washington Post gewaagt van een “bureaucratisering van het kwaad”, waardoor de toedekmethodes banale routine werden. Zo konden de daders gewoon blijven doorgaan en toen de feiten eindelijk publiek werden, bleken de meeste misbruiken verjaard. Toppunt is dat verdachte priesters en toedekkers vaak nog promotie maakten ook.

Scheiding der machten

Na de presentatie van het grand jury-rapport liepen de Amerikaanse kardinalen en bisschoppen elkaar voor de voeten om hun afkeer en schaamte over die "verschrikkelijke tragedies” uit te spreken. Plots betuigden ze hun verdriet en spijt. Tegelijk verdedigden sommigen de eigen aanpak, hun viel niets te verwijten want ondertussen is al veel ten goede gekeerd. 

Kan zijn, maar toch bizar dat kerkleiders meteen hun handen in onschuld willen wassen. Vierendertig Amerikaanse bisschoppen worden er nochtans van verdacht de waarheid te verdoezelen, sommigen zelfs van misbruik. Het falende bisschoppelijk leiderschap veroorzaakte mee de morele catastrofe, stelde kardinaal Daniel DiNardo, voorzitter van de Amerikaanse bisschoppenconferentie. Bisschoppen hadden kunnen ingrijpen, maar deden het niet.

Zullen ze het nu wel doen of moeten anderen het voor hen doen? Er is een echte scheiding der machten nodig in de kerk en onafhankelijke controle op wie macht uitoefent. Beide ontbreken nu. Met onderlinge broederlijke vermaning lukt het niet.