Direct naar artikelinhoud
Hugo Claus

Waarom Hugo Claus minder populair leesmateriaal is onder jongeren

Hugo Claus werd meermaals getipt als Nobelprijswinnaar, maar zijn oeuvre lijkt de weg naar de schoolbanken niet te vinden.Beeld Jo Clauwaert

Hugo Claus is tien jaar dood en dat wordt de komende weken groots herdacht. Maar in het secundair onderwijs wordt Vlaanderens grootste schrijver amper gelezen. "Ik vind hem vandaag niet zo geschikt voor scholieren."

In de klas van Elise Verdickt hangt een mooi portret van Hugo Claus aan de muur. Hij hangt er niet alleen: Stijn Streuvels, Willem Elsschot, Louis Paul Boon, Stefan Hertmans of Lize Spit flankeren hem. "Iconen uit de Vlaamse literatuur die de leerlingen toch op z'n minst moeten herkennen op een quiz", vindt de lerares Nederlands. 

Toch besteedt ze voorts niet al te veel aandacht aan de man die veelvuldig getipt werd als potentiële Nobelprijswinnaar. "Omdat hij niet voorkomt in het vernieuwde handboek", zegt Verdickt, en de leerlingen op nog meer op kosten jagen met allerlei fotokopieën vindt ze al te zot. 

Wordt Hugo Claus nog gelezen in de middelbare scholen? Niemand die het echt weet, want er bestaat niet zoiets als boeken die alle scholieren verplicht moeten lezen. "En als zijn romans op de suggestielijst staan, dan is er geen enkele leerling die met Claus afkomt", weet Dieter Fonck, die Nederlandse geeft aan laatstejaars in Aalst. "Ik gebruik de gedichten van Claus wel als we het hebben over het sonnet. En ik vermeld hem even als we leren over het naturalisme. Maar leerlingen zijn niet echt met hem bezig", vertelt Fonck.

Goede literatuur heeft een gids nodig die de ingangen aanwijst, en dan zijn de studenten vertrokken
Kevin Absillis, professor Nederlandse letterkunde aan de Universiteit Antwerpen

Maar net als Verdickt kiest Fonck boeken uit het Uitgelezen op School-programma en dat zijn dan vaak hedendaagse romans zoals De bekeerlinge van Hertmans of een vertaling van een gelauwerd schrijver als David Grossman. Het is nu eenmaal makkelijker om boeken te bespreken als de hele klas hetzelfde leest en het zijn vaak boeken die leven in de media. Ook dat vinden leerlingen aantrekkelijk.  

"Ik vind Claus vandaag ook niet zo geschikt voor leerlingen", zegt Fonck. Omdat hij te moeilijk is? "Zijn romans hebben mij eigenlijk nooit echt aangesproken, en dan is het misschien moeilijker om er enthousiast les over te geven." Zelf leest hij graag Elsschot, en die laat hij dan wel lezen. "Zijn boeken zijn nogal dun en zijn sobere stijl spreekt aan. Ik zag nu wel dat er een nieuwe editie uitkomt van Omtrent Deedee, en dat boek overweeg ik wel voor mijn leerlingen. Het is een iets dunner werk, dus misschien is het wel haalbaar." Verdickt kiest graag boeken die ook verfilmd zijn en verhalen die ze kan koppelen aan de actualiteit. 

Universele relevantie 

Nochtans kan je jongeren heus wel warm maken voor Claus, vindt Kevin Absillis, professor Nederlandse letterkunde (Universiteit Antwerpen). "Van zijn duister kortverhaal Suiker, over een West-Vlaamse gastarbeider in Noord-Frankrijk, maakte Chokri Ben Chikha jaren geleden een toneelstuk. Hij noemde het Bruine suiker en maakte er een migratieverhaal van, over de minderwaardige behandeling van gastarbeiders. Dat was een goed voorbeeld van de universele relevantie van Claus." 

Of neem nu De verwondering, een roman over de Tweede Wereldoorlog, het Oostfront en de repressie. "De analogieën met IS-strijders liggen voor het grijpen, maar alles hangt af van de passie van de leraars. Ik vind niet dat je scholieren moet platslaan met teksten waar ze geen aansluiting bij vinden, maar onderwijs mag meer doen dan enkel inzetten op leesplezier, want dan breken ze misschien nooit uit hun eigen leefwereld. Veel goede literatuur heeft een gids nodig die de ingangen aanwijst, en dan zijn de studenten vertrokken."

Hugo Claus-spel

Absillis is verbonden aan het studie- en documentatiecentrum Hugo Claus, en daar werken ze volop aan een game over dat laatste boek. Een kwestie van ingangen zoeken dus, ook voor jongeren die niet meteen geïnteresseerd zijn in literatuur. Het spel, waarvan dit jaar een eerste versie uitkomt, moet hen doen nadenken over wat het betekent om een personage te creëren of een gelaagd verhaal te schrijven.

Kan een schijver overleven als hij de jonge lezers niet meteen vindt? Afgaand ook op allerhande theaterstukken van Claus die nog worden opgevoerd, maakt Absillis zich sterk dat de interesse nog groot is. "En mijn studenten maken een expo over De verwondering. Hoe meer ze zich in de tekst verdiepen, hoe feller ik hun ogen zie blinken." 

Fonck is er niet helemaal van overtuigd dat de romans van Claus de verjonging van de literatuur overleven, Verdickt is wel van plan om dit schooljaar nog iets het hem te doen. "Het is jammer dat hij uit het handboek is getuimeld, want ik zou best wel wat meer rond Claus willen werken. Maar Boon, nochtans ook geen gemakkelijke schrijver, stond er ook jaren niet in, en nu plots weer wel."