Waarom de typisch Belgische anciënniteitsverloning (misschien) aan herziening toe is
Anciënniteitsverloning heeft veel weg van een pak friet: er bestaan varianten in verschillende landen, maar het meest ingeburgerd is het in België. Voorstanders zullen zeggen dat de Belgische anciënniteitsverloning de beste is, net als ons pak friet. Tegenstanders vrezen dan weer dat de lekkere hap zwaar op de maag begint te liggen: volgens hen is het huidige systeem onhoudbaar geworden.
“De anciënniteitsverloning is een deel van ons systeem van sociale dialoog”, zegt senior onderzoeker Maarten Hermans van het HIVA. “Wij hebben loonvorming in een collectief kader gegoten en laten het op die manier niet bepalen door de individuele verhouding tussen werknemer en werkgever. Waarom? Via collectieve akkoorden komt er voor werknemers globaal een beter plaatje uit de bus. Het vermindert ook de kans op discriminerende ongelijkheden in de loonvorming. Voor werkgevers spelen dan weer efficiëntie-afwegingen, maar ook de kans om werknemers meer loyaal te houden. Bovendien zien winstgevende bedrijven het anciënniteitssysteem als een vorm van winstdeling die goede werknemers beloont.”
Niet gangbaar in buitenland
Het verband tussen aantal gewerkte jaren en loon staat ter discussie. Tegenstanders van de anciënniteitsverloning verwijzen naar het buitenland waar het systeem minder ingeburgerd is. Professor Xavier Baeten van Vlerick Business School verwoordde het onlangs in een gesprek met vacature.com magazine zo: “Britse organisaties gebruiken slechts drie salarisniveaus: startniveau, ontwikkelniveau en uitzonderlijk niveau. Heerlijk simpel. In Zweden speelt anciënniteit zelfs helemaal geen rol meer bij verloning. Dat toont dat er wel degelijk alternatieven zijn.” Senior onderzoeker Sem Vandekerckhove van het HIVA beaamt dat laatste: “Zelfs in landen met een sterk georganiseerd sociaal overleg zijn anciënniteitsbarema’s niet gangbaar. Toch niet in dezelfde vorm als bij ons, met jaarlijkse stijgingen gedurende vijftien tot twintig jaar. Maar op bedrijfsniveau zal het zeker wel bestaan, omwille van loyauteit en verloning van toenemend menselijk kapitaal.”
Demotivatie
Sem Vandekerckhove leest de verschillen tussen België en het buitenland anders dan Xavier Baeten: “In Groot-Brittanië kent men geen sectorale anciënniteitsafspraken en stelt men vast dat de werknemers vastlopen en gedemotiveerd raken. Hier wordt al eens beweerd dat anciënniteitsbarema's de tewerkstelling van ouderen hinderen. Maar ik vind daar geen enkel bewijs van. Meer nog: bij arbeiders is er over het algemeen geen loontrappensysteem en daar is de situatie van oudere werknemers net minder gunstig.”
Lees ook: Dit zijn de opmerkelijkste resultaten van het Salariskompas 2018
De cijfers
Wat betekent die anciënniteitsverloning nu in de praktijk? En zijn er grote verschillen tussen sectoren? We geven je de evolutie van de lonen van enkele werknemers.
• Marc (29) werkt als ingenieur in een chemisch bedrijf in de Antwerpse haven. Zijn startloon van 3.285 euro zag hij jaar na jaar stijgen. Na vijf jaar verdient hij 3.882 euro, na tien jaar zal dat 4.462 euro zijn en na twintig jaar 5.421 euro. Stel dat Marc heel lang dezelfde job in hetzelfde bedrijf blijft uitoefenen, dan verdient hij zijn hoogste loon na 32 jaar in dienst. Op dat ogenblik verdient hij 5.912 euro.
• Hilde (54) is maatschappelijk assistent in een overheidsinstelling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Op haar eerste loonbriefje stond 2.188 euro. Dat bedrag steeg jaar na jaar: 2.586 euro na vijf jaar, 2.972 euro na tien jaar en 3.612 euro na twintig jaar. Nu ze dertig jaar in dienst is, zit Hilde aan haar plafond: 3.938 euro.
• Frederik (41) is metselaar in een klein West-Vlaams bouwbedrijf. Hij kwam er terecht meteen na de middelbare school. Hij startte met 2.309 euro en zag zijn loon in beperkte mate stijgen: 2.515 euro na vijf jaar, 2.707 euro na tien jaar en 2.992 euro na twintig jaar. Na dertig jaar op de werf zou hij een maximum bereiken van 3.117 euro. Frederik heeft zicht op een maximale loonstijging van 35 % over dertig jaar.
• Andrea (36) werkt vijf jaar als manager in de Limburgse horecazaak waar ze na een vakantiejob bleef hangen en eerst als serveerster werkte. In haar eerste jaar als manager verdiende ze 2.817 euro. Haar loonvooruitzichten: 3.827 euro na tien jaar en 4.650 euro na twintig jaar. Het maximumloon van 5.070 euro na dertig jaar zal ze nooit verdienen omdat ze op dat ogenblik al met pensioen zal zijn.
Zelf berekenen wat de invloed is van anciënniteit op jouw loon? Check ons Salariskompas.
Lees ook:
500 euro meer verdienen? Soms is het slechts kwestie van van sector te veranderen
2.500 euro verdienen terwijl je pas van school komt? In deze sectoren kan het
"Wat we verdienen, staat niet in verhouding tot onze productiviteit"
Bronnen: Salariskompas, Loonwijzer.be, vacature.com.