"Winkeliers haalden hun Mannschaft-prullaria al voorzichtig uit de etalages"

Zoals een voetbalcommentator zou zeggen aan het begin van een reportage: het contrast was groot. (Voetbalcliché #1)

In 2014 bezocht ik Duitsland op de avond dat ze hun eerste wedstrijd op het WK hadden gewonnen, 4-0 tegen Portugal, een hattrick van Thomas Müller. (Dat deed hij toen nog.) Het stadscentrum was nauwelijks begaanbaar, toeterende auto’s, uitzinnige massa’s, het volkslied klonk onophoudelijk en overal wapperden gigantische Duitse vlaggen. (Voetbalcliché #2: het hele land kleurde zwart-wit.)

Gisteren was ik in München, waar van trots geen sprake meer was. Enkele winkeliers haalden hun Mannschaft-prullaria al voorzichtig uit de etalages: de slingers, de koekmannetjes, de in kleertjes gehesen curryworsten. Als je tegen iemand over voetbal begon, schudde deze het hoofd. (Voetbalcliché #3: donkere wolken pakten zich samen boven München.)

Voor de goede orde: het Duitse elftal was destijds na die eerste wedstrijd nog niet zeker van de volgende ronde, net zoals het Duitse elftal nu na zijn eerste wedstrijd nog niet is uitgeschakeld. Er waren en zijn dus nog geen gevolgen van de overwinning dan wel nederlaag. En toch heerste toen euforie, en heerst nu defaitisme.

Goed of mis

Dat is het mooie van het supporterschap: waar het dagelijkse leven is opgetrokken uit grijstinten, uit nuances, uit halve overwinningen en onduidelijke nederlagen, stelt sport ons in de gelegenheid te ontsnappen uit dat vaak verwarrende web van complexiteiten. In sport is óf alles goed, óf alles mis.

En als alles mis is, ga je op zoek naar oorzaken. Oorzaken die je nooit zou hebben gevonden als je had gewonnen, want dan zou je niet op zoek zijn gegaan, er was immers geen probleem. En die oorzaken liggen altijd veel dieper dan eerst gedacht. 

In Duitsland wordt de nederlaag cultureel geduid: het land is geen eenheid meer. Hoe kun je met Özil en Gündogan in de gelederen, spelers die onlangs met Erdogan op de foto gingen, nou verwachten dat er een sterk collectief op het veld staat, klinkt op de televisie. Het draait allemaal om een zin die niemand uitspreekt: het is de schuld van hen die niet Duits genoeg zijn.

Leuk en aardig, al die ‘anderen’ in je team, totdat je verliest. Toen Nederland zich weer eens niet kwalificeerde, praatte men niet over de hopeloze prestaties van Kevin Strootman of Vincent Janssen. Nee, liever had men het over de hoedencollectie van Memphis Depay, en wat dat zei over onze mentaliteit. (Voetbalcliché #4: we kennen geen over-mijn-lijkmentaliteit meer.)

Vanmiddag speelt Duitsland tegen Zweden. Hoewel de uitslag nog onbekend is, weet ik precies hoe de winnaar eruitziet: lang, blond, sterk. En de verliezer? Heeft iemand zijn geboorteakte eigenlijk weleens goed bekeken?