25 jaar Zomer van Antwerpen: op zoek naar schoonheid en ontroering op onverwachte plekken in de stad 

In het begin waren er veel twijfels over de slaagkansen van de Zomer van Antwerpen. Midden jaren negentig waren er niet zo veel stadsfestivals en de traditie om kunst en cultuur aan te bieden tijdens de zomer bestond nog niet. Maar nadat de stad in 1993 werd uitgeroepen tot Culturele Hoofdstad van Europa, steunden de stad Antwerpen en de Vlaamse Gemeenschap het zomerproject. De eerste editie van de Zomer van Antwerpen trok meteen 47.600 bezoekers.  

De 25^e editie van de Zomer van Antwerpen (ZvA) dit jaar duurt maar liefst 72 dagen. Met 5 Belgische premières, 4 wereldpremières en 7 creaties van Antwerpse origine zetten ze zich op de kaart als een van dé culturele zomerevenementen. Gemiddeld klokt het evenement dan ook af op 250.000 bezoekers. Om alles in goede banen te leiden doet de organisatie een beroep op zo'n 600 enthousiaste vrijwilligers die zich voor en achter de schermen inzetten.  

Philip Heylen, voormalig schepen van Cultuur in Antwerpen (CD&V), blikt met plezier terug: “Ik wilde er een project van maken dat de stad zou verbinden en Antwerpenaren weer bij elkaar kon krijgen."

Artistiek directeur Patrick De Groote vertelt over de ambities van deze editie: “Er zijn dit jaar meer dan 800 activiteiten, verspreid over ruim 25 locaties in de stad. We brengen theater, circus, muziek, laten jongeren kennis maken met urban sports en steunen jonge ondernemers. De belangrijkste realisatie is dat we de zomer hebben kunnen openbreken op vlak van cultuur.” 

De Zomer van Antwerpen probeert de drempel voor bezoekers laag te houden. Dat heeft zijn effect, zegt artistiek directeur Patrick De Groote: "We bereikten de eerste 15 jaar weinig jongeren en mensen die het financieel niet breed hadden. Het was vooral een blank, welgesteld publiek. Dat is nu wel anders.” Om meer jongeren aan te trekken werd de leegstaande gasfabriek in Berchem omgetoverd tot de Zomerfabriek. 

Aanvankelijk koos een vaste programmator de jongerenproducties, maar dit jaar doen ze het anders. Meer dan tachtig jongeren en jongerenorganisaties stuurden een voorstel in om “iets” te doen. Dertig daarvan krijgen deze zomer een podium. Wat ze precies brengen is heel uiteenlopend. Zo is er onder meer muziek, dans en sport, maar ook een grafittiworkshop en een lezing door een meisje met een autismespectrumstoornis. 

Ook voor mensen die niet de financiële middelen hebben om vaak naar voorstellingen te gaan, heeft de organisatie aandacht. Via het Fonds Vrijetijdsparticipatie krijgen organisaties die werken met mensen in armoede en andere kansengroepen korting op tickets. Het is de eerste keer dat de Zomer van Antwerpen op die manier de handen in elkaar slaat. Bovendien zijn veel activiteiten gratis.

Zeven jaar geleden stapte Samuel Pinillos aan boord bij ZvA als doelgroepmedewerker: “We werken ook aan de toegankelijkheid van de voorstellingen. Dit jaar voorzien we bijvoorbeeld voor het eerst audio-descriptie voor blinden en slechtzienden bij de circusvoorstelling "Lexicon" van Nofit State. Met succes, want de bijzondere voorstellingen zijn al uitverkocht.” Ook voor doven en slechthorenden is er ondersteuning, net als voor mensen die niet zo goed Nederlands spreken. 

Bekijk hieronder de teaser van "Lexicon", de circusvoorstelling van Nofit State (en lees verder onder de video): 

De Zomer van Antwerpen biedt het publiek een kans om de stad te leren kennen op een aangename, vaak verrassende manier. Zo vertelt doelgroepmedewerker Samuel Pinillos: "Heel wat activiteiten vinden plaats op plekken waar mensen niet vaak of zelfs nooit komen.“

"We hebben proberen aanvoelen waar in de stad er dingen mogelijk waren. De Zomer van Antwerpen ging op zoek naar buurten die onbekend waren of die er wat ruiger bijlagen. Uithoeken van de stad die nadien zijn uitgegroeid tot echte hotspots,” beaamt voormalig Cultuurschepen Philip Heylen. "Een combinatie van muziek, dans, opera, theater en dat allemaal in buurten die niet zo populair waren. We zijn erin geslaagd om mensen vakantie te laten doorbrengen in eigen stad.”

Een voorbeeld daarvan is het Eilandje, waar toeschouwers deze editie onder meer kunnen genieten van de zonsondergang. Jaren geleden begon het met tangodansen aan de Schelde. Er woonden niet veel mensen en het Eilandje was nog niet de hippe uitgangsbuurt die het vandaag is. Maar ook buiten het centrum van Antwerpen valt er tijdens het evenement veel te beleven: van polderdistrict Zandvliet in het noorden tot muziek in Wilrijk. 

De zomer doet mensen dromen

Er zijn veel gezelschappen de revue gepasseerd tijdens de Zomer van Antwerpen, maar één groep springt er echt uit: het Franse straattheatergezelschap Royal de Luxe is er dit jaar voor de twaalfde keer bij. “Met hun creaturen hebben we veel emoties losgemaakt bij de toeschouwers", zegt Philip Heylen. 

Voor hem is de passage van de Sultan der Indiën en de Olifant hét hoogtepunt van 25 jaar Zomer van Antwerpen: “De impact daarvan was enorm. Ik vergeet nooit dat ik om half vier ’s nachts naar het Sint-Jansplein ging en zag dat er tientallen mensen waakten bij de slapende olifant. Die grote machine, die fantasierijke creatie maakte zo veel los in de stad. Mensen kwamen van overal om de olifant te volgen. Op die manier neem je mensen mee in een droom.”

Voor bezoekers zijn de evenementen gratis. Maar de stad Antwerpen telt heel wat euro’s neer voor het werk van Royal de Luxe. “Er was veel kritiek op het forse prijskaartje van 800.000 euro,” zegt Heylen. “Ik kreeg de vraag of we dat geld wel hadden. Ja, als we dat willen wel, antwoordde ik.” 

Bekijk hieronder de reportage uit Het Journaal over "De Reuzen" in 2006 (en lees verder onder de video):

Hoe ziet de toekomst van de zomer eruit?

De Zomer van Antwerpen is intussen een merk geworden. Er zijn ideeën om het festival uit te breiden en er meer activiteiten en evenementen in onder te brengen. Welke richting het precies zal uitgaan is nog niet duidelijk, daar heeft het huidige stadsbestuur nog geen beslissingen over genomen.