Vier jaar na MH17 voert Nederland de druk op
Ministers keren voor de vrijdagse ministerraad terug van buitenlandse reizen en de coalitiepartijen willen steun van de Verenigde Naties. Bijna vier jaar na de tragedie met vlucht MH17 is voor de Nederlandse politiek het moment gekomen om de druk op te voeren op Rusland: Nederland eist vanaf nu volledige medewerking aan het onderzoek. De Europese Unie en de Belgische regering scharen zich achter die oproep.
Dat gebeurde allemaal donderdag nadat het onderzoek naar het neerhalen van het passagierstoestel een veelbetekenende wending had gekregen. Voor het eerst wees het Joint Investigation Team (JIT) op een persconferentie officieel en zonder omhaal van woorden naar Rusland. De BUK-raket die vlucht MH17 neerhaalde in juli 2014 was afkomstig van de 53ste luchtafweerbrigade van het Russische leger in Koersk. Dat is gebleken na minutieus onderzoek van beelden uit Oekraïne en Rusland. Op grond van zeven specifieke kenmerken van de gebruikte BUK wijst de herkomst volgens het JIT zonder twijfel naar Rusland.
Het hoofd van de Nationale Recherche, Wilbert Paulissen, erkende dat het onderzoekscollectief Bellingcat al eerder tot dezelfde conclusie was gekomen, maar beklemtoonde dat de lat voor het JIT hoger ligt. ‘Wij doen ons eigen onderzoek. Elke conclusie moet gebaseerd zijn op wettig en overtuigend bewijs.’
Dat bewijs is er nu, stelt hoofdofficier Fred Westerbeke van het Landelijk Parket. Hij doet weinig moeite meer om te verbergen dat hij denkt dat de Russische autoriteiten meer van de ramp weten dan ze vertellen. ‘Met je boerenverstand’ kun je nagaan dat de Russen weten wat er is gebeurd, zei Westerbeke na afloop van de persconferentie. Hij noemt het ‘niet juist’ dat de Russen niet hebben verteld dat de gebruikte BUK afkomstig is van de 53ste luchtafweerbrigade. ‘We gaan ervan uit dat vragen vanaf nu wel beantwoord worden.’
De 53rd Anti-Aircraft Missile Brigade van het Russische leger bestond in 2014 uit drie operationele bataljons. Er werkten enkele honderden mensen. De luchtafweerbrigade is bestemd voor verdediging van het luchtruim tegen vijandelijke aanvallen.
In actie
De beschuldiging van het JIT bracht in Den Haag meteen een beweging op gang in het kabinet en de Kamer, die de afgelopen vier jaar bijna net zo behoedzaam opereerden als het onderzoeksteam. Voorzichtig optreden, was steeds het adagium van premier Rutte, om elke beschuldiging van politieke aansturing van het onderzoek te voorkomen. ‘U zult mij niet met vingers zien wijzen’, zei hij vaak. ‘Ik zal geen uitspraken doen die het succes van het einddoel in de weg staan.’
Voor de premier staat veel politiek en persoonlijk prestige op het spel. Hij noemt MH17 steevast de belangrijkste en aangrijpendste zaak in zijn nu ruim zevenjarige premierschap. ‘Ik zal niet rusten voordat de onderste steen boven is’, verklaarde hij twee dagen na de ramp in 2014. ‘Ik zal mij er persoonlijk voor inzetten dat de daders worden opgespoord en hun gerechte straf krijgen.’
Nu, tot actie aangespoord door de nabestaanden en door een ruime Kamermeerderheid, staat hij vandaag in de ministerraad voor de vraag wat de volgende stap moet zijn. Hij brak donderdag zijn pas net begonnen handelsmissie in India af om zelf het voortouw te kunnen nemen.
Eenvoudig wordt dat niet. Het feit dat het onderzoeksteam inmiddels vastbesloten zegt te zijn om de daders aan te wijzen, is voor het kabinet een hoopvolle ontwikkeling. Maar het weet ook dat het nóg ingewikkelder zal worden om verdachten voor de rechter te krijgen. Al is het maar vanwege de wetenschap dat Rusland geen onderdanen uitlevert aan andere landen.
De coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie zijn er al uit en willen dat het kabinet om te beginnen alle landen opnieuw via de Verenigde Naties oproept om mee te werken aan het onderzoek. Intussen weet ook de Kamer dat Rusland voor zulke oproepen doorgaans niet gevoelig is.
