Meisjes en jongens in aparte klassen: IJsland doet het. Maar heeft het ook zin?

Traditionele rollenpatronen doorbreken en stereotypen ontkrachten. Zie hier het principe achter de zogeheten Hjallischolen. In IJsland werd zo’n basisschool voor het eerst twintig jaar geleden geopend. Vandaag zijn het er zeventien en volgen bijna tweeduizend leerlingen er les. Het gaat om een bijzonder rigoureuze oefening: de kinderen worden gescheiden en volgen apart les, maar ze krijgen dezelfde leerstof te zien. Ook hun speelgoed en kledij is identiek hetzelfde.

Initiatiefnemer Margrét Pála Ólafsdóttir wilde na haar eigen ervaringen als leerkracht een alternatief systeem opzetten. Ze verklaart dat jongens zichzelf al op jonge leeftijd centraal plaatsen, terwijl meisjes zich bewust op de achtergrond houden. “Ik was vooral bezig tegen de jongens te zeggen dat ze dit niet mochten doen, dat niet mochten aanraken, stil moesten zitten enzovoorts”, zegt ze in de Nederlandse krant Trouw. “De meisjes probeerde ik aan te moedigen meer voor zichzelf op te komen en de aandacht op te eisen, maar daar gingen de jongens weer tegenin."

Progressiever

Met haar Hjallimodel wou ze rust brengen. Het moet jongens een duwtje in de rug geven, maar vooral ook meisjes de gelegenheid bieden om zichzelf te zijn. "In gemixte setting zijn ze zich erg bewust van elkaar: de meisjes kijken hoe de jongens zich gedragen en vice versa”, zegt Ólafsdóttir. “Door ze te scheiden komt er rust in de tent. De jongens hoeven niet meer tegen de meisjes op te boksen en kunnen alle ruimte claimen die ze nodig hebben. En dat geldt andersom evengoed."

Het ontbijt verloopt er nog samen, maar nadien ontstaan er aparte groepen naar geslacht. Zo krijgen de kinderen les over sociale interactie en weerbaarheid. Meisjes wordt geleerd om meer voor zichzelf op te komen, bijvoorbeeld door ze bewust de regels te laten overtreden. Jongens krijgen aangeleerd hoe ze zich op een beschaafde manier kunnen uitdrukken en leren om te gaan met hun gevoelens. Volgens Ólafsdóttir werkt het. Ze wijst op onderzoek van de universiteit van Reykjavik. Daaruit zou blijken dat de Hjalli-jongens in hun latere leven progressiever denken over de verdeling van werk- en zorgtaken in het gezin.

Maar klopt die bewering wel? Heeft het zin om weer terug te gaan naar gescheiden onderwijs, iets wat vroeger in onze contreien gemeengoed was? Vlaamse experten plaatsen grote vraagtekens bij het IJslandse model. “Wat zij doen, komt eigenlijk neer op een soort indoctrinatie van jongens”, zegt pedagoog Pedro De Bruyckere (Arteveldehogeschool/Universiteit Leiden). “Maar zonder veel succes. Een andere IJslandse studie toont bijvoorbeeld weer aan dat het nauwelijks effect heeft.”

Machogedrag

In Vlaanderen mag gescheiden onderwijs officieel niet meer. De verschillende onderwijskoepels hebben in het verleden ook meermaals laten verstaan geen vragende partij te zijn. Toch duikt de discussie geregeld op, bijvoorbeeld als het gaat over de gemiddeld genomen mindere prestaties en grotere schooluitval van jongens. Het Nederlandse Centraal Planbureau concludeerde in 2016 op basis van een grote overzichtsstudie dat jongens- of meisjesscholen eerder nadelig konden uitpakken voor jongens. Zij lijken wat mindere resultaten te behalen als er geen meisjes in de klas, terwijl meisjes in meisjesscholen het een beetje beter doen.

“In gemengde scholen zijn jongens meer betrokken bij hun studie”, zegt onderwijssocioloog Mieke Van Houtte (UGent). “Zij halen ook betere resultaten. Machogedrag zal juist eerder opduiken in gescheiden scholen. Het klopt dat meisjes wat assertiever kunnen zijn op een meisjesschool, maar het onderwijs bereidt ook voor op de toekomst. En de arbeidsmarkt is niet gescheiden. Bovendien handelen niet alle meisjes of alle jongens op een manier die traditioneel als respectievelijk meisjes- of jongensachtig wordt omschreven. Ze willen in IJsland de stereotypen tegengaan, maar op deze manier worden ze alleen maar bevestigd.”