CHECK - Ja, kinderen en jongeren kunnen gratis naar de psycholoog (al zijn er kanttekeningen)

“Zijn psychologen echt gratis voor jongeren?” is de vraag die iemand recent op TikTok stelde. Vooruit-voorzitter Melissa Depraetere antwoordde erop met een video. “Simpel? Ja, want wij vinden dat superbelangrijk. Heel veel jongeren botsen wel eens op problemen, voelen zich slecht in hun vel of hebben het moeilijk. Dan kan je sinds een paar weken gratis naar de psycholoog, naar die eerste hulp, tot 24 jaar.” 

Maar is het zo eenvoudig? Toch niet, want navraag leert dat niet alle kinderen en jongeren zomaar gratis naar de psycholoog kunnen. Er zitten enkele beperkingen aan het systeem.

Sinds 1 februari 2024 hebben jongeren tot en met 23 jaar recht op gratis sessies bij een klinisch psycholoog of orthopedagoog. Let wel: deze psychologen moeten geconventioneerd zijn, of met andere woorden: ze moeten aangesloten zijn bij het nieuwe systeem.  

"De voorbije legislatuur is de toegankelijkheid van de eerstelijnspsychologische zorg sterk verbeterd, maar het werk is nog niet af", zegt Koen Lowet, beleidsexpert Geestelijke Gezondheid bij de Christelijke Mutualiteit (CM). “Het aantal psychologen of orthopedagogen dat zo’n contract kan afsluiten, is bijvoorbeeld gelimiteerd door het budget." 

Het aantal geconventioneerde psychologen is dus kleiner dan het aantal niet-geconventioneerde psychologen. Het dashboard van het Nationaal Intermutualistisch College toont dat vandaag in België zo’n 3.915 klinisch psychologen of orthopedagogen aangesloten zijn. “Die zijn niet allemaal voltijds aangesloten,” zegt zowel Lowet als het socialistische ziekenfonds Solidaris. “De meesten onder hen zijn dat voor een beperkt aantal uren.” 

Ter vergelijking: volgens de website van de federale overheidsdienst Volksgezondheid waren er in 2022 in totaal zo’n 14.641 klinisch psychologen actief en zo’n 2.001 klinisch orthopedagogen. Ook hier is niet iedereen voltijds aan de slag. 

Directeur Wetenschap en Beleid Lotte De Schrijver bij de Vlaamse Vereniging van Klinische Psychologen wijst op een nog andere voorwaarde. “Ook het type hulpvraag speelt een rol. Enkel met lichte tot matige klachten heb je recht op een beperkt aantal gratis sessies”, klinkt het.  

“Is je vraag vooral om de veerkracht te versterken, dan kan je tot 10 sessies per jaar krijgen. Heb je echt een kortdurende psychologische behandeling nodig, dan zijn het er maximaal 20 op een jaar.” 

Het RIZIV, het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering, bevestigt dat het aantal sessies beperkt is. “Kinderen en jongeren kunnen ofwel groepsessies volgen, dat is onbeperkt in aantal”, klinkt het.

“Voor lichte problemen kunnen ze maximaal 10 sessies per jaar volgen. Voor een meer gespecialiseerde behandeling gaat het om maximaal 20 sessies per jaar. De jongeren stellen samen met hun zorgverlener een plan van aanpak op, in het leeuwendeel van de gevallen hebben ze voldoende sessies.”

De Schrijver maakt hier wel nog een kanttekening bij: “Die 10 gratis sessies gelden enkel als je als kind of jongere bij een psycholoog gaat die aangesloten is bij een GGZ-netwerk (Geestelijke Gezondheidszorg) voor kinderen en jongeren. Als je als jongere bij een psycholoog voor volwassenen gaat, dan heb je op een jaar maar recht op maximaal 8 gratis sessies in plaats van 10. Het aantal sessies bij een eerstelijnspsychologisch behandelingstraject blijft hetzelfde.”  

Wachtlijsten worden op dit moment niet gemonitord binnen de sector, bevestigen zowel de CM als Solidaris. “In theorie gaat het hier over eerstelijnszorg en zou die altijd open en toegankelijk moeten zijn”, zegt Koen Lowet van de CM. “Elke hulpvraag moet binnen 1 tot 4 weken opgenomen kunnen worden.” 

Volgens Lowet komen vanop het terrein echter signalen binnen dat er wachttijden zijn omdat onder andere het budget nog niet volstaat om alle noden te dekken. Volgens Lotte De Schrijver staan vandaag heel wat psychologen op de wachtlijst om tot de conventie toe te treden.

“Een aantal mensen zal dus nog geen gebruik kunnen maken van dit systeem”, zegt Lowet. “Ofwel door budgetbeperkingen, ofwel omdat hun problematiek zwaarder is. Maar dat neemt niet weg dat de conventie een belangrijke stap is in het toegankelijk maken van psychologische zorg.”

Ook bij het RIZIV horen we dat het aantal uren - en dus het aantal geconventioneerde zorgverleners – beperkt is tegenover het beschikbare budget. “Afhankelijk van de evaluatie van het systeem, die we samen met onze partners zullen doen, kan dit budget evolueren.”