Phara de Aguirre opende de afterparty van de stembusslag met een verwelkoming: voor het eerst mocht de PVDA aanschuiven in een officieel voorzittersdebat bij de VRT. Voorheen werd de partij dat ontzegd omdat ze geen verkozenen hadden in het Vlaams Parlement of de Kamer. Nu haalt de PVDA er 10. Maar het was die andere verkiezingswinnaar, Tom Van Grieken van Vlaams Belang, die de debatten mocht openen.

‘Wij hebben gewonnen omdat de andere partijen debatteerden over postjes’, analyseerde hij. ‘Wij hadden het over onze mensen.’ Het was het startsein voor een rondje zwartepieten over het signaal van de kiezer en wie dat nu wel of niet begrepen had. Ook PVDA-voorzitter Peter Mertens zag daarin namelijk de basis voor het succes van zijn partij. ‘Er is een zekere politieke crisis’, verwees hij naar huisbezoeken waarin hij de kloof tussen burger en politiek aanvoelde. ‘Ik denk dat het nu noodzakelijk is om zelfonderzoek te doen.’

Dat leek John Crombez alvast ter harte te nemen. Zijn SP.A zakte van een historisch dieptepunt van 14 procent verder weg naar 10 procent in Vlaanderen. Waarom het fout liep, leek hij nog niet helder te kunnen formuleren. ‘We wisten dat het de vraag was of we tijdig zouden klaar zijn met onze vernieuwing. De Vlaming heeft voor de uitersten gekozen. We moeten nu goed luisteren om te weten waar die onvrede vandaan blijft komen.’ Ook Open VLD-voorzitter Gwendolyn Rutten achtte, na weken waarin campagnevoerende politici aan de burgers vroegen om te luisteren, de tijd gekomen om ‘de komende weken te luisteren naar de kiezer’.

Wolf in schapenvacht

Gaandeweg ontvouwde zich tussen de voorzitters een eensgezinde analyse: dat het succes van Vlaams Belang gestoeld is op onvrede met het politiek bestel én migratie. Bart De Wever verwees naar Frankrijk, Nederland en Italië. ‘Het moet wel iets te maken hebben met migratie, want de strengsten op dat vlak winnen systematisch verkiezingen.’ ‘Het is duidelijk dat de multiculturele samenleving niet voor iedereen toppie is’, analyseerde Van Grieken. Peter Mertens noemde migratie én sociale zaken als de troeven van Vlaams Belang, maar uitte meteen zijn twijfels. ‘Het Belang combineert migratie met linkse taal, en dat werkt. Alleen spreekt het Belang de linkse taal van een wolf in schapenvacht.’

Toen Mertens vervolgens het pensioenstandpunt van Vlaams Belang aanviel, reageerde Bart De Wever schamperend: ‘De verkiezingen zijn gedaan hoor, en het is nog vijf jaar tot de volgende.’ De N-VA-voorzitter leek geagiteerd in het debat te staan, en praatte als enige regelmatig door antwoorden van zijn collega’s. Wanneer Beke het gekibbel in de regering relativeerde, rolde de N-VA-voorzitter met de ogen: ‘Daar heb ik precies een ander gevoel bij’. Wanneer Groen-voorzitter Meyrem Almaci een opmerking maakte over een groene golf in Wallonië, mompelde De Wever tegen Rutten: ‘Het is meer een deux-chevaux dan een Golf’. En toen John Crombez zijn bezorgdheid uitte over langer wordende loopbanen, begon De Wever te blazen.

‘U snapt het niet’

Toen Phara De Aguirre polste naar Wouter Bekes positie als voorzitter gezien de teleurstellende resultaten van zijn partij – in Vlaanderen verliest CD&V 7 zetels – leek hij even te slikken. ‘U hoeft mij niet te wijzen op de wetmatigheden van de Belgische politiek. We zullen wel zien hoe het verder moet’. In zijn analyse van de verkiezingsresultaten verwees Beke naar ‘bangmakerij in de campagne, rond migratie, de pensioenen en het klimaat. Dat heeft de kiezers naar de extremen geduwd.’ Waarna Beke zelf met onheilstijdingen kwam. ‘Het baart me zorgen dat die uitersten sterker worden, want de ervaring leert dat daar geen oplossingen van komen. We moeten op onze hoede zijn voor onbestuurbaarheid.’

Daarop volgde een moment waarin Van Grieken zich ook na een lange verkiezingsdag nog scherp toonde. ‘Dit is onvoorstelbaar’, reageerde hij op Beke. ‘U zegt dat de kiezers het niet gesnapt hebben, dat ze bang gemaakt zijn, dat het hen niet goed is uitgelegd. Als rechts wint, is dat zogezegd het resultaat van frustratie en misinformatie. Alleen als links wint is het een hoopvol signaal. Waarom kan dit geen hoopvolle zondag zijn? Als u blijft neerkijken op het signaal van de kiezer, hebt u er niets van begrepen, en legt u de basis voor de volgende overwinning van rechts.’

Dafalgan

De Vlaams Belang-voorzitter zette door met een pleidooi voor het doorbreken van het cordon sanitaire, maar ving meteen bot bij de aanwezige partijvoorzitters. Mertens, Crombez, Almaci, Beke en Rutten pasten wegens ‘onverenigbare verschillen’. Alleen De Wever hield de deur op een kier: ‘Alles hangt af van programmapunten en personen’. ‘U wil luisteren naar de kiezers, maar niet naar hun vertegenwoordigers’, wierp Van Grieken Gwendolyn Rutten voor de voeten. ‘En dat voor iemand die campagne voerde voor positivisme en samenwerking. Dat vind ik weinig democratisch van u.’

‘Ik denk dat het best is dat we een beetje voorzichtig zijn’, probeerde Wouter Beke zijn collega’s in te tomen. ‘Om ervoor te zorgen dat we morgen niet in een onontwarbaar kluwen terechtkomen.’ Op Vlaams niveau wil Bart De Wever het initiatief nemen in dat kluwen, zei de N-VA-voorzitter nog. Federaal laat hij dat aan de koning. ‘Maar ik denk dat diens doos Dafalgan ook al klaar staat. Er liggen geen gezellige beslissingen te wachten.’