Kunst veilen anno 2018: “Je hebt mensen die 30 miljoen dollar uitgeven op basis van een foto op Instagram”

René Magritte, Vincent Van Gogh, David Hockney, Francis Bacon of Edward Hopper. Het zijn maar een aantal van de grote namen die dezer dagen op de veilingvloer passeren. Fall week heet het fenomeen, een jaarlijks terugkerend gebeuren waarbij de grote veilinghuizen bij het begin van de herfst hun grote kanonnen in stelling brengen. Met alle records van dien. Eerder deze week werd Le principe du plaisir van Magritte verkocht voor 23,8 miljoen euro. Nooit betaalde iemand meer voor een werk van de Belgische surrealist.

Om tussen al dat geweld toch op te vallen doen veilinghuizen steeds vaker beroep op digitale hulpmiddelen. Online video bijvoorbeeld. In aanloop naar fall week liet Christie’s negen video’s maken rond  de belangrijkste kunstwerken die er onder de hamer gaan. Geen traditionele video’s met uitleg over het werk in kwestie, wel artistieke creaties die eerder aan filmtrailers doen denken. In het filmpje voor het Hockney-schilderij Portrait of an Artist (Pool with Two Figures) worden beelden uit A Bigger Splash – een documentaire over de schilder – afgewisseld met details uit het schilderij. Tekst is er niet. 

In de video die een werk van Francis Bacon, Study of Henrietta Moraes Laughing, ontbreekt evengoed alle tekst. Ook hier detailopnames van het werk, deze keer gecombineerd met foto’s van de echte Henrietta die model stond voor het portret. “Toen we begonnen met video’s, moesten die vooral kennis overdragen”, legt Amy Wexler, hoofd marketing bij Christie’s via mail uit. “We lieten dan bijvoorbeeld een specialist voor zo’n werk staan om er uitleg over te geven. Nu zijn we geëvolueerd naar een meer expressieve, innovatieve stijl.” Naar de reden is het niet ver zoeken. “Dit soort video’s zijn universeel", legt Wexler uit. “Ze kunnen een heel breed publiek aanspreken, los van taal of cultuur.” 

Cultuurpessimist

Ook in eigen land, bij veilinghuis Bernaerts bijvoorbeeld, voelen ze digitale druk. “Er is op de kunstmarkt tegenwoordig zoveel te koop dat je wel moet proberen om eruit te springen”, zegt Peter Bernaerts. En dus dropt ook zijn eigen veilinghuis tegenwoordig filmpjes op YouTube, Instagram en Facebook om topstukken in de verf te zetten. “Al weten we dat we altijd zullen moeten onderdoen tegen de echt grote jongens. Sotheby’s heeft scenaristen, regisseurs en cameramannen in dienst, goed voor een team van in totaal 36 mensen. Dan weet je dat het voor ons wel heel moeilijk concurreren is.”

Dat de veilingwereld zo zwaar op online platformen inzet, hangt  samen met de opkomst van een ander soort kopers. “Nieuwe rijken”, noemt Bernaerts ze. “Mensen voor wie het niet uitmaakt of ze nu een Da Vinci of een Michelangelo kopen. En die voor ze zo’n aankoop doen liever een videoclip bekijken dan een wetenschappelijk onderbouwd dossier doornemen. Je zou voor minder cultuurpessimist worden.” Het is een trend waar ook Loic Gouzer, expert hedendaagse kunst bij Christie’s zich in een interview met kunstwebsite Artnet zorgen om maakt. “Toen ik startte, maakte je een afspraak met zo’n verzamelaar. Je toonde hem het werk en legde uit hoe het in het oeuvre van de kunstenaar paste. Je hielp die verzamelaars een oordeel vormen. Tegenwoordig hebben mensen een veel kortere aandachtsspanne. Je hebt mensen die 20 of 30 miljoen dollar uitgeven op basis van een foto op Instagram. Zonder verdere vragen.” 

Al zijn de nieuwe digitale mogelijkheden niet altijd zaligmakend. Zo hoopten ze bij Christie’s deze week Coin de jardin avec papillons, een schilderij van Van Gogh, te verpatsen. Een filmpje waarbij een van die vlinders uit de titel langs het schilderij en door het oeuvre van de schilder vloog moest als doorslaggevend argument dienen. Maar de biedingen voor het werk liepen zondagavond op tot ‘slechts’ 247 miljoen euro. Te weinig, vonden ze bij Christie’s. En dus werd het schilderij ingehouden.