Populistische revolutie in VS komt tot stilstand: Democratische overwinning in Alabama

Daarmee is de populistische revolutie in Amerika, door Breitbart-leider Bannon aangevoeld en vorig jaar door Trump uitgevoerd, voor dit moment tot stilstand gekomen. En dat in een van de meest conservatieve staten van Amerika, waar 25 jaar geleden voor het laatst een Democraat tot senator werd gekozen, Richard Shelby (die zich later tot Republikein bekeerde). 

Het meest directe effect van de Democratische overwinning is dat de Republikeinse meerderheid in de Senaat slinkt tot twee zetels (51 versus 49). Twee Republikeinse dissidenten zijn voldoende om wetgeving tegen te houden, wat regeren voor Trump lastiger zal maken. Ook krijgen de Democraten nu zicht op een meerderheid, als ze tijdens de senaatsverkiezingen in november volgend jaar twee staten kunnen afpakken van de Republikeinen (maar dan moeten ze hun eigen zetels wel houden).

Moore's misstappen

De speciale verkiezing in Alabama was nodig omdat een van de twee zittende senatoren uit de staat, Jeff Sessions, onder Trump minister van Justitie was geworden. De normaal gesproken oninteressante verkiezing werd interessant toen de hard-christelijke outsider Roy Moore de Republikeinse voorverkiezingen won, waardoor de Democraten ineens een kansje leken te maken. Zeker toen de Washington Post onthulde dat Moore als dertiger achter tienermeisjes aan had gezeten. 

Dat lijkt hem de kop te hebben gekost. De opkomst onder Republikeinse kiezers was veel lager dan tijdens de presidentsverkiezingen vorig jaar. Bovendien ging een klein maar significant deel van de stemmen (1,7 procent) naar 'inschrijf'-kandidaten, namen die kiezers zelf mogen opgeven als ze niets van hun gading vinden in het aanbod. Het verschil tussen Jones en Moore was 1,5 procentpunt. Trump won Alabama vorig jaar nog met 28 procentpunten verschil van Clinton.

Republikeinen kunnen rug rechten

De indirecte effecten van Moores verlies dinsdagavond wegen misschien nog wel zwaarder dan de directe effecten. President Trump schaarde zich twee weken geleden volledig achter Moore. Vrijdag voerde hij nog campagne voor hem, en gisteren deed ook Trump-fluisteraar Bannon een duit in het zakje met een speech waarin hij het 'wonder' van Trump aan de vaak diepgelovige achterban van Moore uitlegde. Maar het drankje van het tovenaarsduo, dat in 2016 nog een onmogelijk geachte presidentschap opleverde, bleek niet krachtig genoeg meer in een van de meest conservatieve staten van Amerika. 

Dat betekent dat het Republikeinse establishment de rug kan rechten. Hoewel de partij de lijn van Trump volgde en veel senatoren Moore niet durfden af te vallen ("Laat de kiezers in Alabama maar beslissen", was hun devies), kunnen zij nu alsnog hun gelijk halen: als de populistische revolutie van Bannon in Alabama tot een Democratische overwinning leidt, is dat geen goede strategie voor de verkiezingen van 2018.

Een aparte vermelding verdient senator Shelby (de nu nog zittende Republikeinse senator uit Alabama), die zondag zei dat hij niet op Moore zou gaan stemmen. 

Natuurlijk was Moore een bijzonder zwakke kandidaat, ook zonder de verhalen over zijn zoektocht naar tienermeisjes in het winkelcentrumpje van Gadsden. In de laatste dagen van de campagne sprak hij nostalgisch over de slavernijtijd, hield hij vol homoseksualiteit onwettig te willen verklaren en verklaarde zijn woordvoerder dat moslims niet in het Congres thuishoren. Bij de fundamentalistische christenen in de staat ging dat erin als Gods woord in een ouderling, maar onder een groep welgestelde Republikeinen viel dat niet goed; zij bleven thuis, vulden een alternatieve kandidaat in op het stemformulier of stemden zelfs op Jones. 

Afrikaans-Amerikaanse stemmen doorslaggevend

Daarnaast was de grote opkomst onder Afrikaans-Amerikanen een noodzakelijk element van de overwinning van Jones, die in 2002 twee Ku Klux Klan-leden achter de tralies wist te krijgen die verantwoordelijk waren voor de bomaanslag op een zwarte kerk in Birmingham in 1963. De zwarte stemmen waren doorslaggevend: van de zwarte vrouwen (18 procent van de kiezers) koos 97 procent voor de Democraat. 

Met andere kandidaten en in andere staten met andere bevolkingen liggen de kansen weer anders. Maar Alabama heeft laten zien dat het morele elastiek van Trump en de Republikeinen niet oneindig kan worden opgerekt. "Deze hele race ging over waardigheid en respect", zei Jones in zijn overwinningstoespraak. "Wij hebben het land laten zien hoe we kunnen zijn."

Moore wilde vannacht zijn nederlaag nog niet toegeven. Hij riep zijn aanhangers op naar bed te gaan. "Wat we moeten doen, is wachten op God en zien hoe dit proces eindigt."