Curator Barbara Raes brengt kwetsbaarheid en kleinschaligheid binnen op Theater Aan Zee: "Ik hoop mooi te vallen"

Barbara Raes (°1977, Oostende) had een verantwoordelijke functie bij een belangrijk Gents kunstenhuis toen ze in 2014 crashte. Haar burn-out werd veroorzaakt door het gevoel dat de kloof tussen haar waarden en haar dagelijkse praktijk te groot was geworden. 

“Ik wilde verandering brengen op dat grote ecologische, economische of politieke niveau," zegt ze, "maar werd onvoldoende ondersteund om dat te doen. Als daar nog eens een interne crisis bovenop komt, zodat enkel nog negatieve energie circuleert, graaf je al snel in een lege put.”

Raes verplichtte zichzelf meer dan een jaar tot een lege agenda en keerde niet terug naar haar job. Vanuit het rouwproces rond haar eigen herstel groeide een interesse voor een praktijk op het kruispunt van kunst, zorg en ritueel. 

Ze volgde een opleiding als uitvaartbegeleider en richtte de werkplaats Beyond The Spoken op, waarin ze samen met kunstenaars afscheidsrituelen ontwikkelt. Ver van de grootse wereldverbeterende dromen, maar met een even sterk engagement. 

Kijkcijferdenken

Als curator van Theater Aan Zee neemt Raes het publiek mee in een weinig voor de hand liggend programma met ‘de dood’ hoog op de agenda. 

“Geen gezellig onderwerp voor een zomerfestival, nee”, glimlacht ze. “Daarom is het ook fantastisch dat TAZ dat aandurft. Ik kan me voorstellen dat mensen een voorstelling als Rechtszaak tegen de dood (waarin de theatermakers Bart Van de Woestijne en Eva Knibbe de dood aanklagen, red.) provocatief vinden, maar het idee dat daar op Café Koer over gediscussieerd gaat worden, is superspannend. Als er één festival is dat dit aankan, is het wel Theater Aan Zee. En bovendien: de dood is niet seizoensgebonden.”

Raes ontwikkelde voor het festival ook zelf een ritueel. In Zon dag kind neemt een schip iedere ochtend voor dag en dauw een Oostends kind mee op zee om de zon op te zingen. Het is een kind dat iets of iemand heeft verloren.

Zon dag kind is een performance zonder zichtbaarheid, een voorstelling zonder publiek. “Het druist compleet in tegen elke vorm van kijkcijferdenken, maar dit was de enige juiste manier om het te doen. De vraag is voor mij altijd: wat is de impact? En de impact voor een kind dat kan zingen in alle intimiteit is voor mij even groot als die van een voorstelling voor een volle zaal.”

Onvoorspelbaar

Raes is streng in de leer, onverzettelijk soms. “Het moet kloppen.” De rituelen die ze ontwikkelt voor Beyond The Spoken vergen intense aandacht en zorgzaamheid, omdat ze op maat zijn van één bepaald verdriet. Alleen zo kan ze kwaliteit leveren, vindt Raes. 

Daarmee staat haar praktijk haaks op het idee van verstilling en verdieping als instant remedie – nog snel even naar de yoga hollen, straks nog een pakketje mindfulness downloaden. “Er is zeker een markt voor IKEA-rituelen, maar het zou me intriest maken om daarmee te beginnen.” 

Liever toewijding aan het kleine dan zich verliezen in het grote: dat heeft de burn-out haar geleerd. “Ik heb eigen rituelen ontwikkeld om me te beschermen. Allemaal eenvoudige zaken, hoor, van het opzetten van bepaalde muziek over het dragen van bepaalde kleren. Er komt geen hocus pocus aan te pas.” 

Ze benadrukt dat het niets te maken heeft met zweverigheid. “Ik zit niet in de een of andere neospirituele hoek. Wat ik doe, is heel gegrond, heel nuchter eigenlijk. Ik ontwikkel concrete acties in concrete ruimtes. Met een heel reële impact.”

Vlak voor de start van het festival geeft vooral de spanning van het onvoorspelbare haar vleugels. “Er zitten in het programma heel wat projecten waarvan ik de uitkomst niet ken. Neem nu Rope van Ief Spincemaille, een kolossaal touw dat elke dag ergens anders in Oostende wordt neergelegd. Wat zal de buurt met dat touw doen? Zal er überhaupt iets mee gebeuren? Of het wandelritueel van Kasper Vandenberghe op het strand (Panic Fear of Standing Still): hoeveel mensen zullen daarin meestappen? Het leuke is dat ik dat nu zelf moet loslaten.”

Lillo

Er zullen ook projecten niet slagen, beseft ze. “Als je zulke voorstellen in de lucht gooit, weet je dat er een aantal plat op hun buik zullen vallen. Ik kan alleen maar hopen dat ze een beetje mooi vallen.” To fall beautiful, zoals de danseres op het affichebeeld van Theater Aan Zee dit jaar: prachtig in haar verlangen om ergens beneden opgevangen en gedragen te worden.

Direct na Oostende verhuist Barbara Raes met haar gezin naar Lillo, het bijna uitgestorven dorp ten noorden van de Schelde waar de havenuitbreiding de beschaving opslokte. Dat voelt juist aan, zegt ze. Alsof de hele weg die ze de afgelopen drie jaar aflegde daarheen leidde. Voor alweer een nieuw begin, vanuit de leegte. “Er is niets in Lillo, nog geen bakker. Kunstenaars zijn meer dan welkom voor een residentie, maar ze zullen wel moeten leren hun eigen brood te bakken. (lacht)"

Theater Aan Zee: van 25/7 tot 4/8 in Oostende. theateraanzee.be.