Lieve Blancquaert: “Antwerpenaars zijn veel zekerder van zichzelf dan Gentenaren"

Een doordeweekse namiddag op een doordeweekse werkdag in Gent. Toch hangt er een bijna landelijke stilte boven de stad. Alsof een dikke sneeuwlaag het geluid van elke menselijke activiteit dempt.

“Die stilte is nieuw voor ons”, zegt Lieve Blancquaert. “De dag dat het circulatieplan werd ingevoerd was dat meteen merkbaar. Pas op, aan dat plan zijn nog mankementen die weggewerkt moeten worden, maar de stilte door het wegvallen van het autoverkeer is heel erg aangenaam.”

Lieve Blancquaert (55) woont samen met haar man, cineast Nic Balthazar, aan de rand van het stadscentrum. Haar werk als fotografe en tv-maakster bracht haar naar alle uithoeken van de wereld. Haar portfolio bevat honderden indringende portretten waarbij de focus ligt op de mens in al zijn gedaantes, in al zijn levensstadia. Maar voor deze reeks zoomt ze in op een speciaal specimen: de Antwerpenaar.

Waaraan denk je als ik zeg: ‘Antwerpenaar’?

Luid! Ik denk altijd ‘luid’ als ik aan Antwerpen denk. Antwerpenaars roepen luider, ze lachen luider, ze zitten dichter bij Nederland en zijn dus iets assertiever.

En er is een ander rijgedrag. Hitsiger. Antwerpse chauffeurs zitten rapper in uw gat. Ze claxonneren veel meer. Telkens ik met de auto door Antwerpen rijd, merk ik een opgejaagdheid die groter is dan bij ons. Als automobilist krijg je ook enorm snel onder je voeten. Ze roepen van alles naar je. Als je niet snel genoeg rijdt naar hun zin, bijvoorbeeld.‘Hé, hedde die zellef betoald!’ Je voelt dat, er is een andere energie.

Een negatieve energie?

Niet altijd. Het kan ook heel leuk zijn. Die directheid en openheid zijn charmant. Ik ken veel mensen in Antwerpen. Een echte Antwerpenaar is toch iets anders dan een Gentenaar. Ze zijn doorgaans meer zelfzeker. Alsof ze in een veiliger nest zijn opgegroeid. In Antwerpen is het gemeenschappelijk dialect ook veel sterker aanwezig. In Gent spreken we schoon Gents. In Antwerpen spreken ze Antwerps.

Zie je overeenkomsten tussen beiden?

Wat ze gemeen hebben, is dat ze absoluut zot zijn van hun stad. Op het fanatieke af. Ik ben geen echte Gentenaar, ik kom uit Wetteren. Maar ik merk aan mijn man, die wel van Gent is, dat Gentenaars zich soms superieur voelen ten opzichte van wat er rond hun stad gebeurt. Zoals een Antwerpenaar dat vaak ook is ten opzichte van de bewoners uit de rand. Maar dat is voor mij niet typisch Antwerps of Gents, dat is eigen aan stadsbewoners in het algemeen.

Botert het eigenlijk wel tussen die twee groepen? Ik merk vaak een zekere gereserveerdheid als ik met Gentenaars praat.

Er zijn vooroordelen aan beide kanten. En er zijn ook Gentenaars met een dikke nek, hoor.

Wat stoort je aan Antwerpen?

Ik hoor ontzettend veel klachten van Antwerpenaars die het zo gehad hebben met de drugsproblemen in hun stad. Jullie krijgen het blijkbaar niet onder controle.

Het stadsbestuur zet nochtans volop in op de strijd tegen de drugscriminaliteit.

Maar haalt het wat uit? Ik heb de indruk dat ze vooral de kleine garnalen pakken en dat de grote jongens buiten schot blijven en nu een heuse drugsoorlog aan het uitvechten zijn. Schietpartijen, brandstichtingen, granaten; dat is toch creepy? Dat lijkt wel Mexico in het klein.

Maar wat stoort jou persoonlijk?

Aan Antwerpen zelf? Niet meteen iets. Ik vind het een mooie en aangename stad. Maar het is

vandaag wel behoorlijk lastig om er te geraken, of om je in de stad te bewegen. Antwerpen is zo goed als onbereikbaar geworden, tenzij dan met de trein. Een uitstekend alternatief voor de auto, maar voor mijn werk is dat niet altijd mogelijk. Ik zie er tegenwoordig echt tegen op om naar Antwerpen te rijden. En ik reken een uur extra om er te geraken.

We hebben geen goed nieuws voor jou. Het zal nog erger worden voor het betert.

Kan dat nog? Als je Antwerpen binnenrijdt of uit moet, dan denk je toch: wie heeft dit bedacht? Hoe hebben ze het voor mekaar gekregen om al die werken tegelijkertijd uit te voeren? Een totale mesthoop is het. Nog groter dan die in Brussel. Zo spijtig. Als buitenstaander heb je de indruk dat de chaos zo groot is geworden, dat ze gewoon niet meer weten hoe het nu verder moet. En ondertussen staat Antwerpen stil.

Zie je verder nog grote verschillen tussen beide steden?

Antwerpen is voor een buitenstaander een enorm complexe stad. Gent is kleiner en dus veel overzichtelijker. En qua inwoners: Gent is een studentenstad. Het studentenhart van Vlaanderen klopt hier. In Antwerpen is de Antwerpenaar naar mijn gevoel dominanter tegenover alles wat er binnenkomt. In Gent neemt de student vanaf september de stad deels over. Die studenten komen van overal, ook vanuit het buitenland, en die bepalen de sfeer. Ik zie in Gent veel sociaal engagement. Die studenten hebben daar waarschijnlijk iets mee te maken.

Sociaal engagement is sterk aanwezig in jouw fotografie. Zou je dat anders ingevuld hebben wanneer je niet in een stad zou hebben gewoond?

Nee. Wat ik doe in mijn werk is niet gelieerd aan de stad, aan mijn woonplaats, maar wel aan wat ik opneem via allerhande mediakanalen. Ik zou net zo goed ergens anders kunnen wonen. Mentaal voel ik me niet verbonden met dé stad. Ik zal ook niet snel zeggen: ‘Ik ben een Gentenaar’. Ik ben geen stadsmens. Eerlijk, ik woon graag in Gent, maar voor mij is dat geen prioriteit. Voor mijn man wel, en dus wonen we hier en groeien onze kinderen hier op. Gent is trouwens een toplocatie voor jonge kinderen. Ik moet niet bang zijn als ze met de fiets naar school gaan. Dat is in Antwerpen wel anders, niet?

Zou je desondanks in Antwerpen kunnen wonen?

Als ik een andere stad moest kiezen, dan zou ik naar Antwerpen gaan. Ik voel me daar wel oké. Het is een stad met ontzettend veel mogelijkheden. Sterke cultuur. Schitterende theaters. Topmusea. En Antwerpen heeft de beste cafés ter wereld. Ik vind de mensen er tof. Ik voel me er op mijn gemak. Er is veel daar. Je voelt er veel temperament.

Antwerpenaars gaan veel meer op café dan Gentenaars, trouwens. En het straatleven is er sterker aanwezig. Er is meer sociaal contact, zij het dan buiten het stadscentrum. Centra van steden zijn bijna allemaal dezelfde geworden. Je moet echt niet naar de Meir gaan als je ook naar de Veldstraat kunt.

Nee, Antwerpen is een mooie, interessante stad. Alleen jammer van die burgemeester. Ja, hij is slim en een ongelooflijk goede debater. Maar het is niet omdat je slim bent, omdat je in het Latijn mooie zinnen aan elkaar kunt breien, dat je ook de beste burgervader bent.

Wat doet hij dan verkeerd volgens jou?

Ik hou niet van zijn taaltje. En ik voel intuïtief aan dat Bart De Wever iemand is die op zoek is naar macht. Dat soort mensen vertrouw ik niet. Daar wil ik mij tegen verzetten. Voor welke partij je ook stemt, mensen die macht ambiëren zijn voor mij beangstigend. De Wever is voor mij een soort kleine Poetin.

Kijk, Antwerpen heeft meer dan 170 nationaliteiten, meer dan de helft van de inwoners is van allochtone afkomst. Door de groeiende verstedelijking zullen we nóg veel meer en nóg veel beter met elkaar moeten leren samenleven. Dat is moeilijk als politieke partijen maar blijven pushen tot haat, voor het winnen van stemmen. En dat is, naar mijn gevoel, in Antwerpen sterker aanwezig dan in Gent. Zelfs de N-VA in Gent is niet zo hard als die in Antwerpen. Ik hoop echt dat het kartel sp.a-Groen in Gent stand houdt, maar N-VA zou het wel eens beter dan vroeger kunnen doen bij de gemeenteraadsverkiezingen. Zeker nu Siegfried Bracke er niet meer is, want die riep bij zowat iedereen aversie op.

De Gentse burgemeester Daniël Termont is een heel ander type, maar om nu te zeggen dat hij het de laatste tijd zo ontzettend goed heeft gedaan…

Nee, dat is waar. Hij was lang het prototype van ‘de beste burgemeester ter wereld’. Maar toen de schandalen rond PubliPart en Optima uitbraken, heeft hij niet al te best gecommuniceerd. Ik ben heel benieuwd in welke mate sp.a daar de rekening voor zal betalen.

Woede is een goede drijfveer voor je werk, heb je ooit laten vallen.

Daar is voor mij veel op gebaseerd, ja. Een paar dagen geleden fietste ik op een ochtend door de Overpoort, de Gentse uitgaansbuurt. Het lag er vol met vuilnis en zatte mensen. Dat was de hel! Ik was gedegouteerd van mijn eigen stad. Ik voelde meteen de drang om een mail te sturen naar de bevoegde schepen. Het werkt goed voor mij om vanuit mijn woede constructief te worden.

Ook opvallend in jouw werk: de stad is nooit decor of voorwerp van je beelden.

Nee, het zijn mensen. Altijd mensen. Antwerpen, Brussel, Amsterdam, Accra, Congo of Afghanistan, het gaat mij altijd om het menselijk contact en over het wegwerken van vooroordelen. Je hebt een idee over het geheel, over een land of een stad en de inwoners ervan, maar door het contact dat je maakt met individuen kantelt dat heel vaak.

Niet de stad dus als voorwerp, maar misschien wel de Antwerpenaars?

Ik ben gefascineerd door die mengelmoes aan volkeren en culturen. De hele wereld zit in die stad. Elk met hun cultuur, hun manieren van denken over seksualiteit, over relaties tussen man en vrouw. Ik zou wel eens willen weten hoe al die verschillende mannen denken over dat hele #MeToo-verhaal. Hoe zien zij de vrouw? Ik zou ze allemaal willen leren kennen. Ik zou mijn vooroordeel tegenover al die mannen, tegenover al die nationaliteiten willen toetsen. Dat is het boeiende aan onze job. Je kunt vanuit een zekere neutraliteit heel concrete vragen stellen. Je hoeft het ook niet eens te zijn met de ander, je moet het niet goedkeuren, maar je kunt wel proberen om hem of haar te begrijpen. En het is helemaal fantastisch als daarbij je vooroordelen omver geschopt worden. Dat is het enige moment dat ik me écht helemaal gelukkig voel. “Ik had geen gelijk, maar ik ben wel slimmer geworden”. Dat is toch super?