Waarom vrouwen wel moéten wildplassen

"Als vrouw kun je ook in een urinoir plassen. Het is misschien niet prettig, maar het zou wel kunnen.” Dat zei de Amsterdamse kantonrechter begin deze week tegen Geerte Piening (23), die een boete uit 2015 kwam aanvechten. Drie agenten betrapten de vrouw op heterdaad op wildplassen, tijdens een avondje stappen op het Leidseplein. Ze moest hoogdringend, mocht geen café meer in (“sluitingsuur, mevrouwtje”) en het dichtstbijzijnde openbare toilet was 2 kilometer verder. Na een snelle risicoanalyse (haal ik het nog tot thuis?) verkoos Geerte hurken achter een betonblok over een natte broek.

Toen de boete van 140 euro in de bus viel, tekende Geerte protest aan. Uit principe: om aan te klagen dat er in het Amsterdamse stadscentrum wel 35 mannenurinoirs zijn, maar slechts één openbaar toilet waar ook vrouwen hun gevoeg kunnen doen.

Een valabel argument, oordeelde de rechter. Hij verlaagde de boete naar 90 euro, omdat de zaak twee jaar had aangesleept. Helemaal kwijtschelden wou hij de geldstraf niet. Want: wildplassen is nu eenmaal verboden, en uiteindelijk had Geerte mits enige behendigheid toch op de plaskrul – de bekende Amsterdamse urinoir – kunnen gaan?

Geerte – en bij uitbreiding zowat elke vrouw die het vonnis vernam – wist niet wat ze hoorde. ‘Was de rechter op de hoogte van de vrouwelijke anatomie?’, vroeg een columnist zich af. Had hij zelf ooit een vrouw succesvol in een urinoir zien plassen?

Wij wel. Het is te zeggen: we hebben zelf een poging ondernomen. Rode kaken en een klamme slip verzekerd. Het is zelfs geen kwestie van elegantie, of gêne. Het is gewoon onbegonnen werk. Of je moest een slangenmens zijn, een olympisch turnster die getraind is om haar lijf in de vreemdste bochten te wringen.

Hond wel, vrouw niet

Voor de gewone stervelinge zijn de opties beperkt. Met één been in de lucht levert gegarandeerd een verrekking op. Staand, met de benen gespreid, is alleen voor dames met een zekere modellenlengte weggelegd. En zelfs zij moeten over een bovenmatige controle van de bekkenbodemspieren beschikken om te verhinderen dat de straal niet langs de benen naar beneden loopt. Op het bakje gaan zitten is evenmin aan te raden, al was het maar uit hygiënische overwegingen en omdat mannen ook niet altijd goed kunnen mikken.

Bovendien zijn bovenstaande opties enkel mogelijk als je een rok of jurk draagt. Of je moest er niks op tegen hebben om in het openbaar je broek naar beneden te stropen en je naakte derrière aan de rest van de wereld te showen. Bibberen in de winter wel.

Er bestaat zoiets als de plastuit. Maar die kartonnen hulpmiddelen worden tot dusver nog niet gratis op elke straathoek uitgedeeld. Er stak er ooit eentje bij het weekblad Humo. Mooie geste, maar het trauma zindert enkele jaren later nog na. Om de plastische omschrijving van de Volkskrant-columniste Sylvia Witteman op Twitter te gebruiken: ‘Duw maar eens zo’n mal ding tegen je doos.’

Mogelijk verkeert u nu al in shock. Of een vergevorderde staat van afschuw. Zo plat. Zo onnozel. Zo vies. Toch gaat het hier om een breed maatschappelijk probleem. Een verwaarloosd doch dagelijks voorbeeld van man-vrouwongelijkheid.

“Het is sanitair seksisme”, zegt Baharak Bashar (40). De freelanceschrijfster uit Gent ijvert al jaren voor de plasrechten van vrouwen. “Ook in België zijn er meer openbare toiletten voor mannen dan voor vrouwen. Vrouwen worden maar verondersteld om op te houden. Terwijl dat nefast is voor je bewegingsvrijheid, je eigenwaarde en je gezondheid. Zo riskeer je blaasontstekingen. Waarom moeten wij ons laten gijzelen door onze blaas? Wateren is toch een gelijk recht?”

Een kleine poll van Sylvia Witteman leert dat 85 procent van onze vrouwelijke noorderburen ooit al noodgedwongen in het wild heeft geürineerd. Een Twitter-enquête mag dan hoogst onwetenschappelijk zijn, elke vrouw voelt aan haar water (sorry, flauwe woordspeling) dat het percentage de realiteit weerspiegelt.

Wie is nog nooit tijdens een lange autovakantie in de bosjes langs een wegparking gedoken? Omdat de rij aan de damestoiletten te lang zijn, of de Franse toiletten zo vuil dat je het risico op een natte broekspijp er met de glimlach bijneemt. Wie van de vrouwelijke festivalgangers of stedelijke feestvierders haalt ’s nachts altijd tijdig de camping of het toilet thuis? Ja, je kunt een café of restaurant binnenstappen, maar niet zelden vragen die niet-klanten om geld. Of weigeren ze categoriek.

Ook Bashar werd in 2004 in een moment van hoge nood betrapt op wildplassen. Tijdens de Gentse Feesten. Wanneer de rijen voor de vrouwenwc’s in cafés twee keer zo lang zijn als normaal. En cafébazen nog een halve euro durven te vragen om een halfuur te mogen aanschuiven voor hun onwelriekende toiletten.

“Ik zat verdoken achter een auto gehurkt, maar enkele agenten hadden me toch gespot”, vertelt Bashar aan de telefoon.

“Ik ben nooit zo de grond ingeboord als die avond. Hun opmerkingen waren ronduit denigrerend. Als ik me niet excuseerde, dreigden ze met een boete die zowat een derde van mijn loon bedroeg. Zelfs een hond mag in de goot plassen, maar een vrouw niet.”

Een hond, ja. Maar mannen krijgen ook vermaningen of boetes als ze betrapt worden op wildplassen, kun je als tegenargument aanvoeren. En de meeste vrouwen vinden het ook niet bepaald een smakelijk zicht als mannen voor hun neus in het straatbeeld urineren. Om maar te zwijgen van het ongenoegen als ze met sandalen of open pumps onoplettend in zo’n geel plasje stappen. Ook dat is gelijk voor de wet: als mannen hun blaas niet mogen ledigen op de openbare weg, dan vrouwen evenmin.

“Voor alle duidelijkheid: ik pleit niet voor meer wildplassen of een terugkeer naar de middeleeuwen waar iedereen zijn gevoeg maar op straat deed”, zegt Bashar. Wel strijdt ze, sinds die avond in 2004, voor meer vrouwvriendelijke openbare toiletten. En klaagt ze het achterliggende seksisme aan. Als een man in het openbaar plast, halen we hoogstens de neus op, stelt ze vast. Of we knijpen een oogje dicht. Bij een vrouw is het vulgair. Een dame onwaardig. Je riskeert zelfs stiekem gefilmd te worden en op YouTube terecht te komen (het overkwam sommige vrije plassers al). “Of een schop tussen je benen te krijgen. Die agenten die me in 2004 betrapten, dreigden overigens niet met een boete voor wildplassen, maar voor openbare zedenschennis. Dat zegt veel.”

Ook Geerte Piening begreep dat de rechter haar boete niet volledig kwijtschold. Meer moeite had de Nederlandse met zijn (ja, het was een man) argumentatie. Zo haalde de rechter aan dat er meer urinoirs dan vrouwentoiletten zijn, omdat mannen vaker op straat plassen. ‘In al die jaren dat ik dit werk doe, bent u pas de tweede vrouw die zo'n boete aanvecht’, klonk het.

Manneken Pis

“De wereld op zijn kop”, vindt ook Bashar. “Dus omdat mannen vaker wildplassen, wordt hun fout gedrag beloond met extra toiletten.” Om die argumentatie te doorprikken, gaf ze gisteravond gehoor aan de Facebook-oproep om met honderden vrouwen ostentatief op het Leidseplein neer te hurken. Een kopie van Bashars eigen actie in 2006, toen ze met medestanders al plassend voor het Gentse stadhuis protesteerde.

In 2002 wijdde Koen Raes, de inmiddels overleden hoogleraar ethiek van de faculteit Rechtsgeleerdheid aan de UGent, in deze krant al een opiniestuk aan de ‘discriminatie van de vrouwelijke plas’. “Onrecht is het, flagrant en manifest onrecht”, schreef Raes. Zeker omdat vrouwen bij zijn weten geen grotere blazen hadden dan mannen.

Dat wildplassende vrouwen sneller als aanstootgevend werden beschouwd, was volgens Raes deels de schuld van Manneken Pis. Het symbool van pissende ondeugd, een kwajongensstreek die niet wordt veroordeeld maar net een standbeeld krijgt. “Plassende Eva’s daarentegen wekken ’s mans lusten op, en om dat te verhinderen doen ze het best niet op de openbare weg. Kwestie van mannen niet op gedachten te brengen.”

Dat er nog altijd meer openbare mannenwc's zijn, is ook historisch te verklaren, vertellen sociologen. Het ontwerp van de Amsterdamse ijzeren plaskrul dateert bijvoorbeeld van 1915, toen vrouwen nog geen stemrecht hadden. Veel urinoirs in België staan niet toevallig naast kerken. Vroeger, maar ook weer niet zo heel lang geleden, was het dan ook de gewoonte dat de vrouwen doorgaans na de mis naar huis gingen om aan het eten te beginnen (en dus op hun eigen toilet konden gaan). Terwijl de mannen er nog eentje gingen drinken (en dus toiletvoorzieningen in de buurt nodig hadden). En op straat in een kotje plassen werd ook lang als niet ladylike gezien. Of zoals Bashar het verwoordt: “Gedomesticeerde vrouwen plassen thuis.”

In zijn opiniestuk maande Raes stedelijke overheden vijftien jaar geleden al aan om gelijk plasrecht. Want: “Het gaat wel degelijk om een nood die in aanmerking komt om als recht erkend te worden, als grondrecht. En voor grondrechten, daarvoor geldt het gelijkheidsbeginsel, zoveel is zeker.”

Ook andere rechtsgeleerden zeggen nu dat er minstens een gelijke toegang moet zijn voor mannen en vrouwen. En zolang dat niet het geval is, dat die context eigenlijk wel in acht moet worden genomen als vrouwen in opperste nood al wildplassend worden gevat. Bashar zag enkele boetes na plasacties vijf jaar geleden geseponeerd voor de rechtbank.

Het goede nieuws: het gaat tenminste de juiste richting uit met de toiletten. Steeds meer apps, zoals HogeNood, brengen de openbare toiletten in kaart zodat je er snel een in je buurt vindt. Steeds meer Belgische steden buigen zich ook over plasplannen. Om vrouwen, maar ook gezinnen met kinderen en daklozen te helpen.

Na Bashars acties kwamen er op de Gentse Feesten genderneutrale toiletten. Op een gegeven moment werd er ook even uitgepakt met vrouwenurinoirs waar je met gespreide benen boven kon hangen, herinnert Gentse Feesten-gangster Sanne (30) zich. “Maar dat was geen succes. Ik was zo gehaast en zo bezig met hoe ik dat in godsnaam moest doen, dat ik niet zag dat de urinoir op punt stond om over te lopen. Ik bespaar je de details.”

Gent profileert zich vandaag als plasvriendelijke stad, met zo’n 100 openbare toiletten die je op de computer of smartphone makkelijk kunt terugvinden. Een onlinelijst leert dat Antwerpen er 123 telt. Van het centrum tot de periferie. Waaronder een tiental urinoirs.

Iran

“We zijn ermee bezig”, klinkt het op het kabinet van bevoegd schepen Ludo Van Campenhout (N-VA). “Twee van die urinoirs staan ook in het Schipperskwartier waar je toch met een bepaald publiek zit. In onder andere Park Spoor Noord staan nu ook cabines die 7 dagen op 7, 24 uur op 24 open zijn. En er zijn heel veel openbare gebouwen, van het stadhuis over de bib tot sporthallen en musea, waar je vrij en gratis naar het toilet kunt. Dat wordt ook geafficheerd.”

Bashar juicht de inspanningen van steden toe, maar volstaan doet het nog niet. Want: waar kun je als vrouw terecht na de sluitingsuren van bibliotheken en musea? “Er zijn nog te weinig wc-cabines. En niet alle cabines in alle steden zijn 24 op 24 open, of gratis.”

Blijkbaar waren de cabines in Antwerpen eerst gratis, maar is men daar van teruggekomen. “Het werd snel smerig en er werden zelfs injectienaalden gevonden.” Een reden waar Bashar geen vrede mee neemt. “In Scandinavië lukt het bijvoorbeeld wel. Zelfs in Iran, waar ik geboren ben en het heel bedroevend is gesteld met de rechten van de vrouw, vind je overal in de steden gratis toilethokjes. Als het daar kan, dan hier ook.”