Populariteit politieke partijen niet groter, ook al melden Groen en N-VA dat hun ledenaantal groeit
De politieke partijen pakken stuk voor stuk uit met de nieuwe leden die ze dit jaar al mochten verwelkomen. Toch zit het partijlidmaatschap niet in de lift, integendeel.
Blinkend van trots kondigde Groen-voorzitter Meyrem Almaci zaterdag aan dat haar partij de kaap van 10.000 leden gerond heeft. De N-VA doet nog beter. De Vlaams-nationalisten zitten aan 41.482 leden en mochten in 2018 alleen al 1.000 nieuwe lidkaarten laten drukken. Chinouk Frison, het duizendste nieuwe lid, kreeg er zelfs bloemen en kussen van voorzitter Bart De Wever bovenop.
Dat beide partijen gloriëren hoeft niet te verbazen. Zowel Groen als de N-VA hebben al jaren de wind in de zeilen. Opvallender was dat ook op de sp.a-nieuwjaarsreceptie te horen viel dat er in het nog jonge jaar al meer dan 300 nieuwe sp.a'ers bij zijn gekomen. Nochtans surfen de socialisten de laatste tijd niet meteen op een positieve golf. Een rondvraag leert dat ook alle andere partijen de afgelopen weken een positieve evolutie zien in de ledenaantallen.
'In verkiezingsjaren zie je altijd een toename, zeker bij de lokale verkiezingen. De lijsten moeten gevuld worden hè'
Nochtans zijn de ledenaantallen al decennia aan het dalen. Toch is deze opstoot niet onlogisch, meent UGent-politicoloog Bram Wauters, die vorig jaar het boek Wie is van de partij publiceerde, over partijen en hun leden. "In verkiezingsjaren zie je altijd een toename, zeker bij de lokale verkiezingen. De lijsten moeten gevuld worden hè."
Dalende trend
De langetermijntrend is wel degelijk dalend, ook in onze buurlanden. "Er is geen enkele aanwijzing dat het engagement in de maatschappij opnieuw toeneemt. Je ziet zowel bij partijen als bij vakbonden een duidelijke veroudering", zegt ook Marc Hooghe, politicoloog aan de KU Leuven.
De toenmalige CVP telde op haar hoogtepunt, eind jaren 80, nog 140.000 leden. Op dit moment heeft CD&V er nog 48.791, amper een derde. "Dat is eenvoudig demografisch te verklaren", meent CD&V-woordvoerder Steffen Van Roosbroeck. "Wij hebben nu eenmaal een ouder ledenpubliek. Elk jaar verdwijnen er een aantal vanzelf." Hetzelfde fenomeen zie je bij sp.a en, in mindere mate, bij Open Vld.
'Wij hebben nu eenmaal een ouder ledenpubliek, en elk jaar verdwijnen er een aantal van hen vanzelf'
Dat wat de traditionele partijen betreft. De situatie is anders voor Groen, de N-VA en de PVDA. Die – jongere – partijen zien hun ledenaantallen al jaren stijgen. Het spectaculairst is de groei van PVDA. De communistische partij zag haar ledenaantal sinds 2003 vertienvoudigen tot 14.412.
De N-VA groeide de afgelopen jaren tot 41.482 leden. Daarmee zit de partij nog lang niet aan de ledenaantallen die de socialisten en de christendemocraten decennia geleden haalden, en moet ze ook nog steeds CD&V en Open Vld laten voorgaan. Nochtans vertegenwoordigt de N-VA zo'n 30 procent van de Vlaamse kiezers. "De verhouding tussen het aantal kiezers en het aantal leden blijft dus slecht voor de N-VA", aldus Hooghe.
Lidgeld verlaagd
Lid van een partij zijn, betekent vandaag ook iets helemaal anders dan pakweg 30 jaar geleden, legt Hooghe uit. "Vroeger was lid worden dwingender. De lokale afdelingen waren heel actief, en je werd geacht naar al die activiteiten te komen."
Je moet een partij zien als concentrische cirkels, stelt hij. "De afdelingen zaten heel dicht bij de kern van de partij. In een ruimere cirkel daarrond had je vroeger een grijze zone: mensen die lid waren van een socialistische of christendemocratische zuilorganisatie, maar niet van de partij. In verkiezingstijd konden die vlot bereikt worden. Nu gaat het lidmaatschap zelf naar die grijze zone, en maken partijen het makkelijker om lid te worden. Daarom hebben verschillende partijen ook het lidgeld verlaagd."
'Mensen hebben een vage sympathie voor een partij, maar willen er geen lid van worden. Ze voelen zich een beetje socialistisch, christendemocratisch of liberaal, maar zeggen steeds minder: 'Ik bén liberaal''
Dat wordt treffend geïllustreerd door Groen. Sinds 1 januari kun je voor 1 euro per jaar lid worden. "Mensen kunnen nu volledig vrij kiezen hoeveel ze bijdragen: 1, 10, 30 of 50 euro", legt partijwoordvoerder Jonas Dutordoir uit. Bij de andere partijen betaal je 10 tot 15 euro. De PVDA is het duurst: daar kost een lidkaart 20 euro per jaar. Bijna alle partijen bieden ook kortingen aan voor jongeren. Bij CD&V is dat ook het geval voor 75-plussers.
Dat partijen het moeilijk hebben, blijkt ook uit het feit dat ze steeds actiever speuren naar 'onafhankelijken' om hun lijsten te vullen. Denk aan Jinnih Beels, die na het barsten van de Antwerpse kartellijst Samen als onafhankelijke op de sp.a-lijst gaat staan.
"Mensen hebben een vage sympathie voor een partij, maar willen er geen lid van worden", zegt Hooghe. "Ze voelen zich een beetje socialistisch, christendemocratisch of liberaal, maar zeggen steeds minder: 'Ik bén liberaal'. Omdat die oude kern zo klein is geworden, gaan partijen in steeds grotere cirkels bewegen om mensen aan te trekken."