De nazi-deserteur die zo sadistisch was dat alleen de Duitsers zelf er een film over durven maken

‘Der Hauptmann’ opent met een absurde scène. In een open veld maakt een Duits militair voertuig jacht op een deserteur. Achteraan zit een orkestje luid te spelen. Vooraan vier schietende militairen. Als bij mirakel weet de deserteur te ontkomen.

Tijdens zijn vlucht vindt de deserteur in een achtergelaten jeep het kostuum van een ‘Hauptmann’, een legerkapitein. Hij trekt het pak aan. Strekt de rechterarm. Priemt de ogen. En schreeuwt wat bevelen tegen imaginaire ondergeschikten. Dan een brede lach: het kostuum en de rol zitten de deserteur als gegoten. Hij is klaar voor de tweede ronde.

Lees verder onder de trailer

Regisseur Robert Schwenke (bekend van onder meer ‘Flightplan’ met Jodie Foster en de eerste twee ‘Divergent’-films) laat hoofdacteur Max Hubacher diep en dreigend in de lens kijken. De horror kan beginnen. En niets van wat volgt moet verzonnen worden. Schwenke vertelt gewoon het relaas van de laatste maanden uit het leven van Willi Herold, “de schoorsteenveger van Chemnitz”.

Kelen oversnijden

Willi Herold wordt geboren in 1925 in Chemnitz, in het noorden van Duitsland, als zoon van een dakwerker, geen ongevaarlijk beroep in die tijd. Ook Willi zelf is van geen kleintje vervaard en wordt schoorsteenveger. Maar dan breekt de oorlog uit en moet de jongeman onder de wapens. In het leger maakt Willi al snel carrière, voornamelijk omdat hij meer durft dan zijn compagnons. “Geef mij de vijand, ik snij zijn keel over”, luidt zijn leuze.

Het blijken geen loze woorden. Na twee weken in dienst heeft Herold al twee Britse tanks en hun bemanning opgeblazen. Hij krijgt het IJzerkruis Eerste Klasse en wordt ingelijfd bij de Fallschirmjäger, de Duitse elitetroepen die diep achter de vijandelijke linies gedropt worden om verrassingsaanvallen uit te voeren.

Willi glorieert. Maar wanneer het einde van de oorlog nadert, en de geallieerden dag na dag dichterbij komen, voelt hij aan zijn theewater dat het binnenkort uit is met het moorden. Herold vindt dat de nazi’s te slap geworden zijn en hij deserteert. Om na de vondst van het Hauptmann-kostuum volop terug in de oorlog te duiken, met alle onverzadigde moordlust die hij nog in zijn lijf leeft.

Schietles op de boerderij

Dankzij het kostuum wint Willi Herold het vertrouwen van verschillende Duitse soldaten die in die chaotische laatste oorlogsmaanden op de dool zijn. Zij zien in hem een echte Hauptmann. Met dertig zijn ze uiteindelijk, dertig vertrouwelingen die hem blindelings volgen. Eerst krijgen ze schietles, want meer dan de helft van hen blijkt daarvoor nog nooit iemand gedood te hebben. Herold laat hen trainen op verlaten boerderijen, met de achtergelaten dieren als doelwit.

Ondertussen is het echte Duitse leger gevangengenomen buitenlanders aan het verplaatsen naar kampen in Esterwegen, dieper in het Duitse binnenland. Om te verhinderen dat de geallieerden hen snel zouden kunnen bevrijden. Maar tijdens een van die transporten ontsnappen 150 gevangenen. Uitgehongerd dolen ze door Emsland.

De lokale bevolking is bang. En Wanneer Willi Herold dat te horen krijgt, trekt hij met zijn ploegje naar de streek. Botsen ze onderweg op hoge Duitse officieren, dan zegt Herold dat hij op bevel van “helemaal boven” een opdracht te vervullen heeft in het binnenland.

Wanneer Herold in Emsland arriveert begint hij aan zijn moordtocht. Alles en iedereen die geen Duits praat, krijgt een kogel in het hoofd. Of een mes in het hart. Of een doodschop tegen het hoofd. Herold beveelt zijn volgelingen wie op welke manier moet worden vermoord.

191 ineens vermoord

De moordbrigade doen dat zeer opzichtig. Ze rijden door de stad met een voertuig waarop geschilderd staat: “Mobiele rechtbank”. Zodra alle gevluchte gevangenen gevangen genomen, ‘berecht’ en geëxecuteerd zijn, trekt de Hauptmann naar het gevangenenkamp Aschendorfermoor. “Ik kom hier mijn diensten aanbieden”, zegt hij. Hij laat 191 gevangen op een rij neerzetten en een rollend machinegeweer aanrukken. Hij kruipt achterop en richt op de gevangen. Zonder verpinken haalt hij de trekkers over en maait hij de gevangen neer. Alle 191.

Het is ondertussen april 1945. De geallieerden naderen zienderogen. Het staat nu wel vast dat de Duisters de oorlog zullen verliezen. Herold haat zijn landgenoten. Wanneer hij aan een boerderij in Papenburg een witte vlag ziet hangen - de boer geeft bij voorbaat aan de geallieerden te kennen dat hij zich overgeeft - trekt de Hauptmann met zijn bende het erf op. Ze martelen de boer en hangen hem op naast zijn witte vlag.

Twee bendeleden zijn het moorden zo beu dat ze zich tijdens de slachtpartij afzijdig houden. Kan niet door de beugel voor Herold. Hij laat ook hen tegen de muur zetten en schiet ze genadeloos dood.

Dan trekken ze Papenberg binnen. De plaatselijke legercommandant heeft er vijf Nederlanders in de cel zitten. Willi Herold zegt dat hij “van hogerhand” opdracht kreeg om een proces tegen de vijf in te leiden. Een uur later executeert hij de vijf.

Op de guillotine

In het dorpje Aurich wordt Herold aanvankelijk ontmaskerd maar in het tumult om de naderende geallieerden kan hij ontkomen. Hij vlucht naar Willemshaven en doet zich voor als een gewone schoorsteenveger. Maar wanneer hij een brood steelt van de geallieerden, wordt hij gevangengenomen en een tweede keer ontmaskerd. Herold denk de geallieerden nog aan zijn kant te kunnen krijgen door te zeggen dat wij weet waar hun landgenoten begraven liggen.

De geallieerden trappen daar niet in. Ze nemen hem mee naar Emsland waar hij alle 191 doodgeschoten gevangenen eigenhandig mag opgraven. Op 29 augustus 1946 wordt Willi Herold zelf onthoofd met de guillotine in de gevangenis van Wolfenbüdel.