Daarom protesteert België (niet) tegen de hoogste dieselprijs van Europa

1. Waarom zijn de brandstofprijzen zo hoog?

Een liter diesel kost momenteel 1,61 euro. Een liter benzine zit daar net iets onder. De Club van Olieproducerende Landen (OPEC) is de belangrijkste verantwoordelijke voor de aanhoudend hoge prijzen. De internationale geopolitieke situatie is al een tijdje erg gespannen en dat doet er geen goed aan. Sinds de Amerikaanse president Donald Trump in mei de Iran-deal opblies, staat Iran fors op de rem bij elke poging om het productieplafond voor olie op te trekken. Zolang de verbruikerslanden via hun accijnzen op benzine of diesel geen correcties doorvoeren, blijven de prijzen hoog.

2. Waarom heeft België de hoogste dieselprijs van alle EU-landen?

Traditioneel is diesel in Italië, Finland, Zweden en het Verenigd Koninkrijk nog iets duurder dan in ons land, maar daar is sinds twee jaar verandering in gekomen. De federale regering besliste toen om het ‘omgekeerd cliquetsysteem’ versneld in te voeren: dat betekent dat elke prijs­daling van diesel voor de helft wordt omgezet in een accijnsverhoging. Alleen al in 2018 gebeurde dat acht keer. Ondertussen is het plafond bereikt, maar die hoge accijnzen zijn er dus wel. In combinatie met de hoge olieprijzen leidt dat tot recordprijzen.

3. Hoeveel brengt het de staatskas op?

De olieproducenten behoren bij de grote winnaars, zeker omdat het verbruik van diesel en olie ondanks de hoge prijzen nauwelijks daalt. Weinig mensen laten hun auto thuis omdat die te veel euro’s zuipt. Maar via de accijnzen is de overheid minstens een even grote winnaar.

Hoewel de accijnzen met de komst van de elektrische auto al jaren als de meest twijfelachtige inkomsten van vadertje staat worden beschouwd, klimmen ze nog elk jaar naar ongekende hoogtes. In 2017 bedroegen de accijnzen op diesel alleen al 5,5 miljard euro. Een van de redenen waarom het omgekeerde cliquetsysteem er kwam, was dat het een rem zou zijn op het schadelijk verbruik van diesel. Intussen is het aandeel dieselwagens in het Belgische wagenpark aan het teruglopen in verhouding met dat van de benzinewagens, maar het totaal van de accijnzen blijft stijgen: 500 miljoen euro extra in 2016, nog eens 300 miljoen euro extra in 2017.

Hoogstwaarschijnlijk komt daar door de hoge brandstofprijzen in 2018 opnieuw een bedrag bij.

4. Hoe groot is het protest in België?

Afgelopen weekend blokkeerden actievoerders een raffinaderij in het Henegouwse Feluy, een opslagplaats in het Naamse Wierde en de Luikse petroleumhavens in Sclessin en Wandre. Er was ook een betoging op een site van Total in Doornik. Telkens ging het om enkele tientallen actievoerders, vaak dezelfde mensen, die een kat- en muisspelletje speelden met de politie en de opgetrommelde deurwaarders.

“Voor een aantal van onze leden is er hinder geweest”, zegt algemeen directeur Johan Mattart van Brafco, de federatie van brandstofverdelers. “Maar in de weekends is de bedrijvigheid vrij laag en doordat het om een beperkt aantal actievoerders gaat, is er geen enkele vestiging permanent geblokkeerd geweest.”

Claude Gilles, woordvoerder van de gele hesjes, liet gisterenavond wel weten dat het protest morgenochtend niet zal stoppen, dat er werk wordt gemaakt van een politieke beweging en dat Wierde geblokkeerd blijft zolang er geen reactie komt van de regering.

5. Wat is het antwoord van de politiek?

Afgelopen week bleek al dat de regering zich allerminst geroepen voelt om iets te doen aan de hoge brandstofprijzen. Diesel nu goedkoper maken door de belasting erop te verlagen, zou volgens bijna alle partijen een fout signaal zijn in de strijd tegen de opwarming van de aarde.

Alleen PTB, de Waalse tegenhanger van PVDA, vindt dat de regering de werknemers moet compenseren voor hun oplopende brandstoffactuur. Het milieu-argument houdt volgens kopstuk Raoul Hedebouw geen steek: “De mensen kunnen er niets aan doen dat ze niet op hun werk geraken met het openbaar vervoer, dat is de schuld van de overheid en de bedrijven.” PTB gaat wel nog niet zo ver dat ze de protesten actief gaat steunen.