Kunst

Italië mag oud-Grieks standbeeld terugeisen van Amerikaans museum

De atleet van Fano, in het Getty Museum.© afp

De Italiaanse overheid heeft het recht om het bronzen standbeeld ‘Zegevierende jeugd’ terug te eisen van het Getty Museum in Los Angeles, oordeelt het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. De juridische strijd over het beeld is al decennia aan de gang en waarschijnlijk nog lang nog niet afgelopen.

Dries Blontrock

“Blij met het oordeel van de rechtbank in Straatsburg, die ons recht op de Atleet van Fano erkent”, schreef Gennaro Sangiuliano, de Italiaanse minister van Cultuur, donderdagmiddag op X. De ‘Atleet van Fano’, ook bekend als ‘Zegevierende jeugd’, is al decennialang de inzet van een juridische strijd tussen de Italiaanse overheid en het J. Paul Getty Museum in Los Angeles. Het Amerikaanse museum kocht het beeld aan in 1977, maar de Italianen beweren dat het op illegale wijze in Californië belandde. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) oordeelde donderdag dat de Italiaanse pogingen om het beeld terug te eisen redelijk zijn en dus ook toegelaten zijn.

‘Zegevierende jeugd’ beeldt een jongeman af die zichzelf kroont met een lauwerkrans. Het bronzen beeld, anderhalve meter lang en 64 kilo zwaar, zou dateren van 300 tot 100 voor Christus en stamt uit Griekenland. Volgens sommige wetenschappers is de Griekse beeldhouwer Lysippos of een van zijn navolgers de kunstenaar achter het beeld. Het Getty Museum noemt het op zijn website trots een van de weinige overgebleven levensgrote Griekse bronzen standbeelden. Waarschijnlijk ging het beeld samen ten onder met het Romeinse schip dat de ‘Atleet’ van Griekenland naar Italië vervoerde.

Niet Italiaans

Italiaanse vissers haalden het standbeeld in 1964 uit de Adriatische Zee. ‘Zegevierende jeugd’ veranderde de daaropvolgende jaren verschillende keren van eigenaar, tot het Getty Museum het beeld in 1977 aankocht. De Italiaanse overheid vindt dat het beeld het land uitgesmokkeld en daarna illegaal verkocht is. Het museum betaalde destijds ongeveer vier miljoen dollar voor het beeld, maar zou daarbij nagelaten hebben om na te gaan wat de precieze herkomst van het beeld was. De Italianen ondernamen al in 1989 een eerste poging om het kunstwerk terug te krijgen.

De voorbije jaren voerde de Italiaanse overheid zijn inspanningen op om ‘verloren’ kunst uit het buitenland terug naar Italië te halen. Daarbij kwam ook de bronzen Griekse jongeman in het vizier. In 2018 vaardigde het Italiaanse Hof van Cassatie een bevel tot inbeslagname uit voor het beeld. Het Getty Museum ging in beroep tegen die beslissing, waardoor de zaak bij het EHRM belandde. De rechtszaak voor het Hof van Cassatie was het resultaat van een Amerikaans beroep tegen een eerder oordeel van een Italiaanse rechtbank, die in 2010 al bepaald had dat Italië het beeld mocht terugeisen.

“Toevallige connectie”

Het Getty Museum argumenteert dat de vissers het beeld boven water haalden in internationale wateren, en er daarom slechts een “vluchtige en toevallige connectie” bestond tussen het land en het beeld. “Getty’s bijna vijftig jaar lange publieke bezit van een kunstwerk dat niet gecreëerd is door een Italiaanse artiest, en niet gevonden is binnen het Italiaanse grondgebied, is gerechtvaardigd, ethisch en volgt Amerikaanse en internationale wetgeving”, reageerde het museum donderdag op het vonnis.

Het museum ligt in de Verenigde Staten, en dat is geen lidstaat van de Raad van Europa. Daarom heeft het EHRM er geen bevoegdheid en kan het Hof het Getty Museum niet dwingen om het beeld aan de Italianen te geven. Beide partijen hebben nu drie maanden om in beroep te gaan tegen het vonnis. Het Getty Museum liet al weten dat het “zijn bezit van het beeld zou blijven verdedigen in alle relevante rechtbanken”.