Term ‘schone slaapster’ onnodig seksualiserend volgens Amerikaanse wetenschappers
Daar keek de Leidse hoogleraar Ton van Raan toch raar van op. De vakterm ‘schone slaapster’, die hij vijftien jaar geleden bedacht voor wetenschappelijke ontdekkingen die lang op de plank zijn blijven liggen, is opeens niet meer welkom in de wetenschap.
De verwijzing naar Doornroosje zou onnodig seksualiserend zijn, gaf de redactie van het geleerde periodiek Journal of the Association for Information Science and Technology (JASIST) hem te kennen. Een teken van de verdergaande vertrutting van academisch Amerika, vindt de professor.
Van Raan introduceerde de term ‘schone slaapsters’ in 2004, als aanduiding voor wetenschappelijke publicaties die pas na een hele tijd worden herontdekt. Zoals een bepaald soort kaakprothese en een type oplaadbare batterij: fenomenen die al jaren bekend waren voordat ze eindelijk werden ‘wakker gekust’, doordat andere wetenschappers ernaar gingen verwijzen. Een belangrijk fenomeen om te bestuderen, vindt Van Raan, want wie weet wat voor moois er allemaal nog ligt te verstoffen in de archieven van de wetenschap.
De afgelopen jaren leidde dat tot tientallen wetenschappelijke artikelen, met bloemrijke titels als ‘Het hartslagspectrum van schone slaapsters’, ‘Waarom en hoe kunnen schone slaapsters ontwaken?’ en ‘Prefereren jongere schone slaapsters een technologische prins?’ Totdat Cassidy Sugimoto, een vrouwelijke wetenschapper van de Universiteit van Indiana, vorig jaar bezwaar maakte.
Lijdzame deernes
Van Raans term zou te zwaar leunen op het beeld van lijdzame deernes die geduldig afwachten tot er eindelijk een stoere prins langskomt om ze met een kus te activeren. Fout, fout, fout – al helemaal sinds andere wetenschappers ook nog eens de term ‘smart girls’ bedachten, als aanduiding van het tegenovergestelde: ontdekkingen die heel wat lijken, maar snel weer zijn vergeten.
‘Het gevolg’, klaagt Sugimoto, ‘is een beeldspraak die intelligente vrouwen verbindt met kortstondige bijdragen aan de wetenschap, en mooie vrouwen met vertraagde erkenning.’ En nu mag Doornroosje het blad niet meer in. Kortaf en onder verwijzing naar de eigen richtlijn gaf de redactie van JASIST te kennen dat de titel van Van Raans nieuwe studie, ‘Schone slaapsters in medisch onderzoek’, niet voldoet aan de basisregels. ‘De taal gebruikt in het manuscript, te weten de term schone slaapsters, wordt door de redactie onacceptabel geacht’, mailt hoofdredacteur Julia Khanova desgevraagd.
Het is vooral de ‘voortgaande seksualisering van Van Raans aanvankelijke metafoor’ die steekt, mailt Sugimoto desgevraagd. Terwijl er ook neutralere alternatieven zijn: ‘In 1970, meer dan drie decennia voordat Van Raan dit fenomeen grappend schone slaapsters ging noemen, werd het verschijnsel al eens ‘vertraagde erkenning’ gedoopt.’
Het lijkt daar in Amerika wel een ‘DDR-achtige politiestaat’, foetert Van Raan, die overigens benadrukt dat ook hij vóór een vrouwvriendelijke wetenschap is. ‘Maar je kunt ook ultra-politiek-correct worden. Ik heb Doornroosje er ooit alleen bij gehaald om dit fenomeen beter aanschouwelijk te maken. En nu word ik toch aangesproken op mijn integriteit.’
En dat er ook al artikelen zijn waarin de prins er flink op los kust? Ja, wacht even, zegt Van Raan. ‘Dat halen anderen erbij. Mijn prins wordt verder niet handtastelijk of zo. Ik houd niet van dat soort praatjes.’