Stokoude honingdrank mede maakt comeback in Antwerpen: “Ik kan de vraag nauwelijks bijhouden”

Mede maken is doodeenvoudig. Meng honing met water en gist, en de natuur doet de rest. Het resultaat is een alcoholisch honingdrankje dat in principe al achtduizend jaar lang bestaat, of zelfs langer. “Het zijn de toegevoegde ingrediënten en de brouwtechnieken die een kwaliteitsvolle mede onderscheiden van de middelmaat.”

Het waren dan ook de middelmatige medes die Gert Smet overtuigden om het beter te doen. Dat gebeurde in 2008 toen hij tijdens De Quaeye Werelt, een middeleeuws evenement dat jaarlijks plaatsvindt in Deurne, medes dronk van – naar zijn mening – niet al te beste kwaliteit. “Ze waren mierzoet, terwijl mede niet per se een zoet drankje hoeft te zijn. Ik begon in mijn keuken met bidons van 5 liter. Al snel werden het vaten van 30 liter. Ondertussen werk ik met exemplaren van 120 liter en in de nabije toekomst plan ik uit te breiden naar 300 liter. Sinds 2016 ben ik commercieel met mede bezig en de verkoop blijft stijgen.”

(Lees verder onder de foto)

Van de Kelten en de Polen

In hoofdberoep geeft Gert les in de sterrenkunde, aan het planetarium van Brussel. Van opleiding is hij archeoloog. De man blijkt van vele markten thuis te zijn. Feit is dat hij tijdens zijn studies een voorliefde voor de middeleeuwse archeologie ontwikkelde en hij ons dus zeker wat kan vertellen over de geschiedenis van mede.

“Er zijn achtduizend jaar oude kelken gevonden waarin de eerste sporen van deze honingdrank zijn ontdekt”, vertelt hij. “Waarschijnlijk is mede ontstaan omdat de honingoogsten nat werden en men ontdekte dat het resulterende goedje meer was dan alleen maar een lekker drankje. Door het contact met water kwam een vergistingsproces op gang en dat zorgde voor alcohol, met de plezierige effecten als gevolg. We weten uit archeologische vondsten dat mede in zeer verschillende gebieden – onafhankelijk van elkaar – werd genuttigd.”

“De Kelten bijvoorbeeld waren grote voorstanders, maar ook de Egyptenaren en Inca’s konden het wel smaken. Alleen de Inuit kennen het waarschijnlijk niet, om de eenvoudige reden dat er in hun contreien geen honingbijen waren. Doorheen de eeuwen kende het drankje ups en downs en de Romeinen hebben het zelfs even verdrongen, omdat druiven en wijn commercieel interessanter bleken dan honing.”

In Polen is de medetraditie het meest ingeburgerd. In België is het drankje minder bekend. Menige collega-journalist omschrijft het ook wel eens als honingbier of honingwijn, wat eigenlijk geen correcte benaming is.

“Is mede nu een soort wijn of een soort bier? Die vraag krijgen we wel meer. Het is geen van beide. Mede, of mead in het Engels, is gewoonweg mede. In Scandinavië noemen ze het Mjød, in Ethiopië Tej en in Zuid-Afrika vinden we een soort die iQhilika heet. De naam ‘mede’ komt eigenlijk van het Keltische médhu, wat honing betekent.”

Ondergetekende is fan van het drankje, maar helaas is het niet in elke supermarkt te vinden. Het is zelfs zo dat Gerts Blacksmith’s Meadery ook lange tijd de enige commerciële medebrouwerij van België was. “En bij mijn weten ben ik ook nog de enige brouwer die zich volledig op mede toelegt. De andere commerciële brouwers doen het er gewoon bij, als extraatje bovenop hun bierassortiment. Al merken we dat steeds meer mensen hun eigen mede beginnen te maken, bij wijze van hobby en voor eigen consumptie.”

Volgens Gert is mede maken helemaal niet zo moeilijk. Later leren we nog dat de gisting, het zuurstofgehalte en de zuurtegraad bepalen of een mede al dan niet kwalitatief is. En de toegevoegde smaakingrediënten natuurlijk.

Gert is gezegend met een lange lichaamslengte, maar in zijn lage kelder is dat niet echt handig. Zijn kleine huis in de Tuinwijk Gallifort dateert van 1927. Werkelijk elke centimeter in de woonst wordt benut en dat is in de kelder niet anders. Twaalf vierkante meter, groter zal de brouwruimte niet zijn, maar het blijkt net genoeg om de lege flessen, een bier- en wijnverzameling, een filtersysteem en een set plastic vaten in te huisvesten.

(Lees verder onder de foto’s)

Hier gebeurt de magie. Met een schort en haarnetje op gaat Gert aan de slag om de eerste filtering op te starten van zijn Aqua Diabolica, een mede met Madame Jeanette-pepers, hete exemplaren uit Suriname. “Het grote verschil tussen mede en bier of wijn is vrijheid”, zegt Gert. “Het productieproces van wijn is zeer strikt, bij craft beer durft men al eens out of the box te denken. Bij mede is er geen box en dat maakt het nu net zo interessant.”

Mede brouwen gebeurt door water en gist toe te voegen aan honing. Op 120 liter water wordt, voor de meeste medes van Gert althans, zo’n 40 liter Europese bloemenhoning gebruikt. Gert plaatst verschillende kartonnen filters naast elkaar in een ingenieus systeem, waardoor de mede in wording zich een weg baant van het ene naar het andere vat. Na deze stap dienen de pepers te worden toegevoegd, net als andere bijzondere ingrediënten, zoals steranijs, zwarte peper, kruidnagel, paradijskorrels, saffraan… “Mede maken is als koken. Ik vind veel aspecten leuk aan het brouwen, maar het meeste plezier beleef ik aan de mentale voorbereiding. Wanneer je me ziet wegdromen, ben ik meestal een nieuw recept aan het bedenken. Wist je trouwens dat je ook kan koken met mede? Zo is het bijvoorbeeld heerlijk als glazuur rond een hammetje.”

Etiketten met betekenis

Ook het bottelen en het kleven van de labels gebeurt in eigen huis. De klassieke mede, de Grand Reserve, heeft een etiket waarop verschillende wapenschilden te zien zijn. “Het zijn de wapenschilden van de vrienden en de familieleden die me hebben aangemoedigd om commercieel iets met mede te gaan doen”, verklaart Gert. “Mijn vrouw bijvoorbeeld steunt me door dik en dun. The Blacksmith’s Meadery is zeker ook haar verdienste. Ik twijfel nog steeds of iedereen mijn medes kwalitatief goed vindt. Van tijd tot tijd heb ik wel een aanmoediging nodig. Ik zit nu nog in een fase waarin ik de markt aan het aftasten ben. De volgende stap is de verhuis naar een grotere woning in Schilde. Zoals je ziet, wordt het hier echt wel te klein.”

Na al dat brouwen en praten hebben we dorst gekregen. Tijd dus voor een medeproeverij. Gerts assortiment is ondertussen al vrij uitgebreid. Er zijn klassieke medes en ook medes met fruit of specerijen. Daarnaast zien we ook nog hybride varianten, die aansluiten bij wijn of bier. Zo is de braggot een soort die onder meer mout bevat en de smaak van bier evenaart.

“In de winter verkoopt mijn Yule Mead zeer goed. Dat is een variant bereid met honing uit Mortsel. Deze mede werd onder meer gerijpt op gedroogde vijgen, abrikozen en kruidnagel”, legt Gert uit. “Deze is ook heel goed om cocktails mee te maken, want daar zijn medes uitermate geschikt voor.”

We zijn fan van een kleine borrel Yule Mead, maar wanneer we de Grand Reserve (de klassieke mede) en de Sanguis Regis (een bramenmede) proeven, zijn we pas helemaal voor het drankje gewonnen. Hoewel gemaakt met honing, zijn medes niet altijd zoet. “In 2017 heb ik vooral geëxperimenteerd met droge varianten, in 2018 trok ik de iets zoetere kaart”, vertelt Gert. “Ik kan niet precies zeggen welke mede nu het best in de markt ligt. Er is voor ieder wat wils. Ik merk vooral dat de fruitmedes het beter doen in de zomer en de Yule Mead meer een wintermede is.”

Na drie kleine glaasjes worden we al ietsje prettiger in het hoofd. Hoewel Gert beweert dat medes zelden voor een kater zorgen, noopt een alcoholpercentage van 12% toch tot een voorzichtige aanpak. We hebben trouwens nog enkele kilometers af te leggen. Wat volgt, is een rit naar het centrum van Antwerpen, waar we twee medeadresjes bezoeken.

(Lees verder onder de foto’s)

Geeky drankje

De eerste stop is de The Geeky Cauldron, een café op de Sint-Jacobsmarkt dat onlangs de deuren heeft geopend en zich volledig richt op geeks, mensen die overenthousiast zijn over een niche (pop)cultuur. Star Wars en Harry Potter zijn bij The Geeky Caul-dron alleszins nooit ver weg en het café zit vol leuke verrassingen. Zo moet je voor de toiletten als het ware een boekenkast openen die toegang geeft tot een geheime, sanitaire gang. Het café is ook een van de enige adresjes in Antwerpen waar mede wordt geschonken. “Is mede dan een drankje voor geeks”, vragen we aan Gert. “Het is inderdaad opvallend dat veel geeks graag mede lusten. Zonder hen in een vakje te duwen, zijn het mensen die houden van iets anders en vaak ook early adopters zijn. Er zijn fantasy, music, board game en ook alcohol geeks. Ze hebben meestal één ding gemeen: alles wat te mainstream is, laten ze liever links liggen.”

Cafébaas Alexandru Hul bouwde zijn horecazaak volledig zelf, met de helpende handen van heel wat vrienden. Na drie maanden draaide hij al kostendekkend. Steeds meer mensen vinden hun weg naar dit fantasierijke themacafé en blijkbaar ook naar de mede. “Hier wordt meer mede gedronken dan gelijk welk ander bier”, vertelt Alexandru. “In het wereldje van role playing is het drankje vrij bekend en ook op elke beurs voor geeks vind je wel een standje dat mede aan de man brengt. De klassieke mede verkoopt hier het best, maar ook de ‘magische mede’ met een aroma van rode vruchten en vanille gaat hier vlotjes over de toonbank.”

De Mechelse Frederik Symons is vaste klant en kan een mede wel appreciëren. Met een beker in de hand vertelt hij hoe zijn vrouw hem tijdens een viking re-enactment – de term die wordt gebruikt voor het naspelen van historische gebeurtenissen – het drankje leerde kennen. “Je kan bijna op elke hoek van de straat bier nuttigen. Het zou dan ook te gek zijn om ook in The Geeky Cauldron pils te drinken”, meent hij. “Ik hou van honing en nog veel meer van mede.”

Frederik is trouwens op zoek naar een pand op de Sint-Jacobsmarkt. Hij wil er namelijk een tweede vestiging van zijn spelletjeswinkel Spelfanaat introduceren. Naast stripwinkel Mekanik Strip – ook gelegen in de straat – en The Geeky Cauldron is de buurt blijkbaar goed op weg om een uitvalsbasis voor de geeky medemens te worden.

Nieuwe hype?

Nog een nieuwkomer in de straat is Atmicmu, de enige Antwerpse winkel die zich volledig toespitst op mede. Tom Witsel opende deze kleine shop in november vorig jaar. “Ik ben management consultant”, vertelt hij. “Bij wijze van experiment opende ik een webshop met een bijzonder nicheproduct: mede. De webshop zelf liep helemaal niet, maar toen ik een aantal verkoopavonden had georganiseerd in The Geeky Cauldron, en de flessen in een mum van tijd uitverkocht waren, wist ik dat mede een persoonlijke benadering nodig heeft. Mededrinkers waarderen het verhaal achter het product. Nog heel belangrijk is dat ze het drankje vooraf even kunnen proeven. Daarom ook kan je hier iedere fles eerst ontdekken alvorens ze aan te kopen.”

(Lees verder onder de foto)

Tom verkoopt onder meer het assortiment van The Blacksmith’s Meadery en daarnaast ook een Duitse mede: Der Metmann. “Ik heb ondertussen een vijftigtal medes in het assortiment. De winkel is nog maar net geopend en ik kan het nu al een succes noemen. Niet alleen geeks komen trouwens langs voor mede. Ik merk dat de fanbasis voor mede breder wordt.”

“Een nieuwe hype in wording?”, vragen we. “Ik hoop van niet”, antwoordt Tom stellig. “Mede mag niche blijven. Hoe groter de hype, hoe meer massaproductie, hoe minder de kwaliteit.”

Het winkeltje verwijst overduidelijk naar Keltische tradities en ook Tom zelf heeft zijn looks niet gestolen. “Ik ben heel blij dat je dit opmerkt”, zegt hij. “De Kelten waren echte mededrinkers. De Romeinen hebben dan wel hun wijn ingevoerd, de medes blijven overeind, al is het met ups en downs. Feit is dat ze niet klein te krijgen zijn.”

Wordt mede het drankje van het jaar 2019? Trendwatchers zullen het waarschijnlijk ontkennen, maar wij zijn alvast mee.

INFO

De medes van The Blacksmith’s Meadery zijn verkrijgbaar bij de brouwerij zelf, na afspraak: Frans Messingstraat 10, 2100 Deurne. Andere verkooppunten in Antwerpen: Atmicmu, Sint-Jacobsmarkt 67, 2000 Antwerpen en via de Buurderij van Gitschotelhof in Borgerhout. Mede op café drinken kan bijThe Geeky Cauldron, Sint-Jacobs-markt 88/90,2000 Antwerpen.