Harbers sneuvelt in de slangenkuil die justitie heet

Den Haag

Dit kan zo niet, hadden verschillende ambtenaren gezegd. Als de tabel over misdrijven van asielzoekers zó wordt gepubliceerd – met ernstige misdrijven als moorden en zedendelicten weggestopt onder het kopje ‘overig’ – komen er vragen en opmerkingen. De waarschuwingen bleken aan ­dovemansoren gericht, moest staatssecretaris Mark Harbers (Asiel) dinsdag aan de Tweede Kamer melden. ‘Die bevindingen hebben niet geleid tot aanpassingen in de rapportage.’

Probeerde het ministerie de zware misdrijven te verdoezelen, zoals onder andere in de Tweede Kamer werd gezegd? Harbers heeft geen aanwijzingen ‘dat dit met bewuste bedoeling is gebeurd’. Wel erkent hij ‘dat het anders had gemoeten’.

geklungel

Dat hebben we eerder gehoord. Op vijf dagen na is het precies drie jaar geleden dat Marten Oosting onderzoek deed naar de ‘Teevendeal’. Hij verbaasde zich erover dat het ambtenaren maar niet lukte de ‘bonnetjes’ te vinden van de afspraken van toenmalig officier van justitie Fred ­Teeven met topcrimineel Cees H. ‘Geen doofpot, wel geklungel’, was kort gezegd zijn conclusie. Teeven trad af als staatssecretaris.

Toenmalig minister Ard van der Steur – die de afgetreden Ivo Opstelten had opgevolgd en later eveneens moest aftreden – bezwoer dat ‘de cultuuromslag volop gaande is’. Want een jaar eerder was het ministerie begonnen met ‘JenV verandert’, een programma dat ‘cultuur- en gedragsverandering’ moest brengen.

De kranten schreven over een ‘angstcultuur’. Ambtenaren waren te veel bezig met een daadkrachtig imago, het ministerie is veel te groot om goed te kunnen besturen. Oosting signaleerde een cultuur van ‘iedereen voor zich, binnen de grenzen van de eigen taak of functie en met het ontbreken van voldoende wederzijdse betrokkenheid en tegenspraak’. En er was een ‘evident gebrek aan regie’ bij de ambtelijke top.

Het is zelfs zó erg, dat het ministerie de Tweede Kamer twee keer per jaar officieel moet informeren over de voortgang van ‘JenV verandert’. Het laatste verslag dateert van vorige week. De geest is nog niet terug in de fles, blijkt daaruit.

Uit een medewerkersonderzoek, dat vorig jaar werd gehouden, blijkt dat ambtenaren ‘elkaar niet voldoende aanspreken’. Dat bleek bijvoorbeeld in de affaires rond het wetenschappelijk bureau van het ministerie: ambtenaren probeerden aan te ­sturen op zo gunstig mogelijke ­conclusies in wetenschappelijke ­onderzoeken. ‘In het afgelopen jaar is JenV-breed het gesprek gevoerd over hoe we een werkcultuur bij JenV bevorderen, waarin we aanspreken en tegenspreken’, meldt het ministerie. De gesprekken ‘brengen specifieke behoeften in beeld’, die tot ‘actie in de teams’ moeten leiden.

Voor Harbers komt dit te laat. Ondanks het feit dat enkele ambtenaren hun mening nu wél gaven, haperde hun samenwerking uiteindelijk als vanouds. Na jaren blijkt er nog weinig van de beloofde gedragsverandering. Dit roept de vraag op of die geest überhaupt nog in de fles te krijgen is. <