Minister Bruins: 'De burger mag niets merken van het systeem achter de schermen'

1. De man

De vraag was waar Bruno Bruins zijn energie vandaan haalt, wat hem drijft. De minister voor Medische Zorg en Sport slikt, kijkt even weg. 'In mijn eindexamenjaar ging ik met drie vrienden in de auto naar een VVD-bijeenkomst in Groningen. Daar spraken drie ministers. Dat vonden we mooi. Op de terugweg zetten ze mij thuis af in Westerbork. Zij reden door naar Sleen. Een stuk verderop kwamen ze onder een strooiauto terecht. Ze hebben het niet overleefd. Met een van hen had ik de afdeling Drenthe Zuid-Oost van de JOVD, de jongerenvereniging van de VVD, nieuw leven ingeblazen. Met zijn moeder heb ik nog steeds contact.'

Het is 37 jaar geleden. Hoe werkt dat door?

Het blijft even stil. 'Ik denk in de wil om iets van het leven te maken, met andere mensen. Optimisme. Ik sta elke dag met groot plezier op, om er iets van te maken.'

Bruins heeft dan al verteld over zijn jeugd op de ruilverkavelingsboerderij bij Westerbork, waar hij met zijn broer opgroeide. De boerderij was als woning beschikbaar gekomen omdat die niet rendabel meer was als boerenbedrijf. Het gezin had er alle ruimte - stal, boomgaard en moestuin. Met de bus naar de middelbare school in Emmen.

Zijn voorkeur voor de VVD krijgt Bruins in zijn jeugd van huis uit mee. Zijn ouders zijn ook in het dorp actief, vader in de hervormde kerk en de VVD, moeder in het bestuur van de openbare scholen. 'De eettafel was 's avonds vaak vergadertafel.' Vader Bruins behoedt als ambtenaar in de jaren zestig en zeventig de vervallen Saksische boerderijen in Orvelte voor sloop: Orvelte wordt een museumdorp.

De ouderlijke boerderij is na het overlijden van zijn vader ontruimd. Bruins nam daaruit een reeks gravures mee die nu in zijn ministerskamer hangen. Hij wijst op het beeld van een koets. 'Mijn grootvader was na de oorlog betrokken bij de oprichting van het rijtuigenmuseum in Nienoord.'

Ondanks het verongelukken van zijn drie vrienden slaagt Bruins op zijn 17de voor het atheneum. Om zelf bij te dragen in de studiekosten gaat hij werken in discotheek Skopje in Beilen. Eerst de zomer, maar het worden vier jaar, in de weekends. Sindsdien draait Bruins te pas en onpas funkmuziek. Ook op het werk, ook als minister.

Hij opent een kast waarin een stapel cd's ligt. 'Begin jaren tachtig kocht ik Live in LA van de Commodores, een optreden uit 1977. Daarop staat Sweet love, een mooi, lang nummer, prachtige uitvoering. Op het eind staat het stadion op zijn kop, maar Lionel Richie zegt tegen het publiek: 'Everybody is a star'.

'Dat vind ik een mooie uitspraak om naar te leven. Dat er, als het niet zo goed gaat, iemand in de buurt is die je kan oppakken, de punten kan rechtbuigen zodat je (hij maakt een wegwerpgebaar naar boven) weer kunt stralen. Ik vind het een prettig idee om zo te leven. Dan wordt elk gesprek van de dag bijzonder, er zit iets nieuwsgierigs in maar ook iets optimistisch, iets krachtigs: Everybody is a star. Ieder heeft de wil om te performen, om mee te doen. Ik denk wel eens: misschien begin ik een koffietent met een grote stamtafel waar verhalen verteld en gehoord kunnen worden.'

2. De politicus

Na zijn studie rechten en bestuurskunde gaat Bruins werken in het openbaar vervoer. 'Het snijpunt van particulier initiatief en overheid, dat vind ik interessant. De overheid organiseert het, bedrijven voeren het uit. Daar heb ik later ook een belangrijke les geleerd bij de voorbereiding van de introductie van de ov-chipkaart, een enorm ingewikkeld proces met veel belanghebbenden. Uiteindelijk kwam er een systeem dat voor al die partijen werkt. Maar het belangrijkste is dat de burger niets moet merken van dat ingewikkelde systeem. Die heeft alleen het gemak van de ov-chipkaart. Dat principe geldt ook bij het UWV en in de zorg. Mensen moeten geholpen worden als ze werkloos raken of ziek worden. Maar ze moeten niets merken van de complexe systemen achter de schermen.'

cv Bruno Bruins | minister van Medische Zorg en Sport

Geboren 10 juli 1963, Arnhem

1975 - 1981 atheneum, Emmen

1981 - 1990 studies recht en bestuurskunde, Groningen

1990 - 1992 vervoersbedrijf West-Nederland

1993 - 2000 HTM, Den Haag

2000 - 2006 wethouder Den Haag

2006 - 2007 staatssecretaris Onderwijs, Balkenende III

2007 waarnemend burgemeester Leidschendam-Voorburg

2008 - 2011 lid raad van bestuur Connexxion

2012 - 2017 voorzitter raad van bestuur UWV

2017 minister voor Medische Zorg en Sport, Rutte III

Bruno Bruins is getrouwd en heeft drie zoons.

In Den Haag werd u al snel politiek actief. Wat zocht u?

'Bestuurlijk vrijwilligerswerk - samen naar een doel werken - vind ik ontzettend interessant. Ik krijg daar energie van. Mensen ontmoeten, samen dingen doen. Vaak komen dat soort dingen op je pad. Begin jaren negentig was het aantal leden van Sociëteit de Witte in Den Haag tanend. Toen is een groep jongeren - dertigers en veertigers - uitgenodigd lid te worden. Ik ook. Voor je het weet zit je dan in het bestuur.'

U was zes jaar wethouder in Den Haag. Wat was het leukste dat u in die jaren deed?

'Oef, het leukste... Het meest in het oog springt de Randstadrail, de openbaarvervoerverbinding die er kwam tussen Rotterdam, Zoetermeer en Den Haag. Maar erg leuk was het mogelijk maken van popconcerten op het Malieveld. De eerste keer was september 2005, een Haagse avond met Di-rect, Kane en Golden Earring. Fantastisch. Ik organiseerde dat natuurlijk niet maar als je het als wethouder binnenstad mogelijk maakt, voelt het ook een beetje als van jezelf.'

Wat wist u van sociale zekerheid toen u in 2011 de baas werd van uitkeringsinstelling UWV?

'Niets. Nou ja, gewoon wat een krantenlezer weet. In Den Haag had ik als wethouder wel met het Werkbedrijf te maken gehad, een voorloper van het UWV. Wat enorm hielp, was mijn ervaring met de ov-chipkaart. Het complexe systeem, waar de klant dus niets van mag merken.'

De topman hoeft de regelingen niet te kennen, maar moet de organisatie doorzien?

'Zeker. En het krachtenveld - het ministerie, de maatschappij, de klanten, de mensen bij het UWV zelf. We kregen een bezuiniging opgelegd van 500 miljoen euro, bijna een kwart van het budget, terwijl de werkloosheid heel snel opliep. Dat is gelukkig vrij geruisloos gebeurd, al stond de organisatie onder hoogspanning. Tegelijk vond ik het belangrijk om elke week minimaal één klant van het UWV te spreken. Om te horen hoe de ervaringen waren. Dat wil ik nu als minister blijven doen.'

3. De minister

Bent u orgaandonor?

'Ja.'

Wanneer komt de nieuwe Donorwet in de Staatscourant?

'Spoedig, als ik het geld heb gevonden dat nodig is voor de invoering.'

De Eerste Kamer verdenkt u van obstructie: u wacht tot het referendum is afgeschaft, zodat er geen volksraadpleging over de Donorwet kan komen.

'Dat klopt niet. Ik heb bij de behandeling gezegd dat er nog geen geld gereserveerd was. Ik probeer het bedrag, zo'n 65 miljoen euro voor de invoering, nu vrij te maken. Dat kost tijd. Daarna moet de ministerraad ermee instemmen.'

U bent vooral verantwoordelijk voor de zorgverzekering. Wat wist u daarvan toen u gevraagd werd?

'Niets. Nou ja, wat een geïnteresseerd krantenlezer weet.'

Hoe bevalt het?

'Fantastisch. Als je mensen vraagt waar zij mee bezig zijn, dan vindt iedereen prettig om daarover te vertellen. Wat ben je aan het doen, waar loop je tegenaan? Dan krijg je verhalen. Dat is dé manier alle aspecten van de zorg te leren kennen. Ik krijg hier in huis, op het ministerie, ook college over de Zorgverzekeringswet. Het is wel een nadeel dat ik over allerlei zaken ook al een mening moet geven in de Tweede Kamer. Ik praat dan over dingen voordat ik met de betrokkenen heb gesproken. Dat heeft niet mijn voorkeur maar soms kan het niet anders.'

Een minister moet richting geven.

'Zeker. We zitten nu in het stadium dat we met partijen in de zorg over hoofdlijnenakkoorden spreken om de stijging van de zorguitgaven te beteugelen. Zodat die minder hard stijgen dan geraamd.'

Zeg dat wel. Volgens ramingen stijgen die van 43 miljard euro nu naar bijna 55 miljard in 2021. Volgens het regeerakkoord moet u voor 1,9 miljard euro op de rem staan. Het CPB voorspelt dat dit leidt tot minder zorg of een lagere kwaliteit.

'Dat zou kunnen gebeuren als we niets doen. Maat dat gaan we wel doen. We kunnen dure zorg verplaatsen naar minder dure zorg, slimmere zorg. In plaats van een operatie twintig keer naar de fysiotherapeut. Of juist naar superspecialistische zorg. Er zijn nog volop mogelijkheden.'

'Het gaat vaak niet alleen om de juiste behandeling uit medisch oogpunt, maar om wat de beste behandeling is voor de patiënt. Daar zit een wezenlijk verschil in. Ik was in het Erasmus MC bij een oncoloog en een borstkankerpatiënt. De arts blijft haar volgen aan de hand van een vragenlijst. Want zij heeft niet alleen de operatie achter de rug, zij heeft ook haar beleving: op haar werk, in haar sociale contacten, van seksualiteit - alle aspecten van het leven. Als de oncoloog iets niet weet omdat het probleem buiten zijn specialisme valt, raadpleegt hij een collega. De resultaten van de vragenlijsten worden vergeleken met die van andere patiënten. Als de antwoorden afwijken, kan de behandeling dan anders, beter? Het gaat om de uitkomst voor de patiënt. Die moet goed zijn. Voor het eind van deze kabinetsperiode willen we voor de helft van de ziekten deze informatie hebben.'

Intussen lopen de wachttijden in de ziekenhuizen weer op. Ook dat bedreigt de kwaliteit.

'We willen meer mensen aantrekken, meer opleiden, we hopen dat mensen die in deeltijd werken meer uren willen maken, taken herschikken. Kijk ook naar de administratie. We houden schrapsessies om de administratie te verminderen. Er zijn allerlei partijen die regels maken - soms verzekeraars, soms de overheid, soms beroepsverenigingen. Daar moeten we kritisch naar kijken.'

Al die regels zijn ook het gevolg van het systeem. Er zijn tien zorgverzekeraars die meer dan 60 polissen hebben. Is één verzekeraar, een nationaal zorgfonds, dan niet gewoon simpeler en efficiënter?

'Nee, we houden het stelsel met meerdere verzekeraars in stand. Dat is in het regeerakkoord vastgelegd. Als polissen niet echt iets anders bieden, dan moeten die vervallen. Daarover ben ik in gesprek met de verzekeraars. Er moet echt iets te kiezen zijn.'

Het CPB verwacht dat de jaarpremie voor de zorgverzekering de komende drie jaar bijna een kwart stijgt, van 1.300 euro naar 1.600. Wat doet u daaraan?

'Met die akkoorden wil ik de stijging van de zorgkosten afremmen, waardoor de premie niet zo snel hoeft te stijgen. Maar de premie is ook afhankelijk van de economische omstandigheden.'

De ict in de zorg is een probleem. De gegevensuitwisseling tussen zorgverleners is moeizaam. Patiënten moeten steeds opnieuw uitleggen wat hen scheelt. Kan dat niet eindelijk beter?

'De Patiëntenfederatie is bezig om een patiëntomgeving te maken. Er worden patiëntgegevens overal verzameld - bij de apotheek, de huisarts, de fysio, het ziekenhuis. Er zijn al apps op de markt waarmee je die gegevens kunt bundelen. De Patiëntenfederatie is samen met zorgaanbieders en verzekeraars bezig daar een samenhangend stelsel van standaarden en afspraken over te maken, zodat apps van ziekenhuizen en huisartsen met elkaar kunnen praten. Het ministerie steunt dat met subsidie. Er wordt nu een praktijkproef gedaan, die in de zomer afgerond moet zijn.'

Dat klinkt als de terugkeer van het elektronisch patiëntdossier. Dat is in 2011 door de Eerste Kamer weggestemd omdat het de privacy te veel zou aantasten.

'Nee dat is het niet. De regie ligt bij de patiënt. We maken afspraken over een standaard waarmee gegevens gebundeld kunnen worden als de patiënt en de zorgverlener het allebei willen. Versleuteld, zodat de privacy beschermd is. Maar wel zo, dat de goede gegevens paraat zijn als je ze nodig hebt. Het moet zo worden geregeld dat iedereen ermee overweg kan, ook laaggeletterden.'

<sub>Aanvullingen en verbeteringen

In een eerdere versie van het interview stond dat Bruno Bruins recht en bedrijfskunde studeerde. Bruins studeerde recht en bestuurskunde.</sub>