Hoe hoog reikt het Energiepact? Het toekomstplan doorgelicht

1. Zonnepanelen

Zoals verwacht staat de kernuitstap in het Energiepact. Tegen 2025 sluiten de kerncentrales in ons land voorgoed. De nucleaire productie zal worden vervangen door een combinatie van nieuwe gascentrales, zonnepanelen en windmolens.

Het einddoel is een volledig groene stroomvoorziening tegen 2050. Het jaar 2030 doet dienst als tussenstop: tegen dan moet 40 procent van de stroomvoorziening groen zijn. Wat inhoudt dat het vermogen van de Belgische zonnepanelen tegen 2030 moet stijgen van 3,2 naar 8 gigawatt, dat van windmolens op zee van 0,9 naar 4 gigawatt en dat van windmolens op land van 1,9 naar 4,2 gigawatt.

Om de productie van zonne-energie te verhogen, is het essentieel om de bedrijven mee te krijgen, omwille van hun schaalgrootte. Vlaams energieminister Bart Tommelein (Open Vld) probeert al een paar jaar om bedrijfsleiders ervan te overtuigen dat zonnepanelen een goede investering zijn – nog vaak zonder succes.

Misschien kan de technologische ontwikkeling een handje toesteken. Nieuwsagentschap Bloomberg voorspelt dat de prijs van zonnepanelen nog eens kan halveren tegen 2030. "In het topjaar van de zonnepanelen kwam er in België 1 gigawatt bij", zegt Mathias Bienstman, beleidscoördinator bij Bond Beter Leefmilieu. "Ik denk dat we dit tempo opnieuw kunnen halen."

2. Windmolens

De productie van windmolens verhogen, lijkt het makkelijkst op zee. Daar worden nu al twee windparken bijgebouwd (1 gigawatt tegen 2020) en er is nog plaats voor een aantal nieuwe. Om de doelstelling tegen 2030 in het Energiepact te halen, moeten er een achttal windparken bijkomen op zee. Het is aan staatssecretaris voor de Noordzee Philippe De Backer (Open Vld) om te kiezen waar.

De Backer ziet het helemaal zitten: "De huidige productie verdubbelen is mogelijk. Windmolens op zee worden steeds beter, efficiënter en goedkoper. We zien zelfs in het buitenland dat er tegen 2025 windmolens gebouwd worden zonder subsidies. Dat moet ook hier kunnen", vertelde De Backer een maand geleden.

Windmolens op land bijbouwen, is een ander verhaal. Zeker in het verkavelde Vlaanderen zijn er nog amper plaatsen over. Bijna overal stoten nieuwe turbines op buurtprotest. Of staan ze te dicht bij een (militaire) luchthaven. "Een goede verdeling tussen Vlaanderen en Wallonië lijkt noodzakelijk", zegt Bienstman.

3. Gascentrales

Om de sluiting van de kerncentrales op te vangen, moeten er niet alleen meer zonnepanelen en windmolens bijkomen, maar ook gascentrales (3,6 gigawatt). Het probleem: die centrales zijn verlieslatend en hebben subsidies nodig.

Er moet dus een nieuw steunmechanisme komen. Hoe dat mechanisme er dan concreet zal uitzien, is voorlopig onduidelijk. Het is aan federaal minister Marie Christine Marghem (MR) om een systeem uit te dokteren dat aantrekkelijk is voor de energiebedrijven, betaalbaar voor de consument én aanvaardbaar voor Europa.

Europa kijkt streng toe op marktvervalsing via subsidies. Volgens André Jurres, ex-topman van Essent Belgium en nu hoofd van het energiebedrijf NPG Energy, staat Marghem voor een moeilijke opdracht. "Energiebedrijven zijn momenteel echt niet geïnteresseerd in de bouw van nieuwe gascentrales. Hen overtuigen zal hoge subsidies vergen. Maar wat zal Europa daarvan zeggen? En de consument?"

Daarnaast blijft de praktische vraag: is het doenbaar om negen nieuwe gascentrales (wat overeenkomt met 3,6 gigawatt) te bouwen tegen 2025, het jaar dat de kerncentrales definitief sluiten en er een alternatief nodig is? De juiste vergunningen aanvragen duurt al snel drie jaar. De bouw van een gascentrale zelf ook. Marghem heeft dus geen tijd te verliezen, anders wordt het heel nipt.

4. Batterijen

Als België tegen 2050 een volledig groene energievoorziening wil – ook zonder gascentrales dus – dan zijn er investeringen nodig in batterijen. Die kunnen de taak van de gascentrales overnemen: namelijk ’s nachts en bij slecht weer bijspringen. Concreet moeten er daarvoor tegen 2030 meer industriële opslag (2 gigawatt) en batterijen in huizen of in elektrische auto’s (1,5 gigawatt) komen.

Opnieuw hangt veel af van de technologische ontwikkeling. Een studie van de universiteit van Eindhoven leert dat de prijs van batterijen de laatste twintig jaar met een factor twintig is gedaald. Allicht zet die trend zit door. Terwijl batterijen nu duur en vaak onhandig zijn, kan dat tegen 2030, over twaalf jaar, totaal anders liggen.

5. Elektrische auto’s

In het Energiepact staat de doelstelling om het Belgische autoverkeer te vergroenen. Tegen 2025 moet 20 procent van de nieuwe inschrijvingen bestaan uit auto’s zonder schadelijke uitstoot. Vijf jaar later moet dat 50 procent zijn.

Is dat haalbaar? "Als je Tesla gelooft wel. Het bedrijf van Elon Musk zegt dat het nu al elk type elektrisch voertuig kan leveren", zegt Joost Kaesemans van autofederatie Febiac. Brouwerij AB Inbev bestelde deze week nog 40 elektrische vrachtwagens bij Tesla. "Maar als je met andere merken spreekt, zijn die niet zo zeker dat er tegen 2050 voor iedereen een elektrische auto zal zijn", waarschuwt Kaesemans.

Daarvoor moeten batterijen goedkoper worden. 'Iedereen elektrisch' betekent ook 'op elke straathoek een laadpaal', waar we nog lang niet zijn. In het Energiepact staat dat er tegen 2030 voor elke tien auto’s een laadpaal moet komen.

Van een verbod op de verkoop van benzine- en dieselauto's is geen sprake. Verschillende milieu-organisaties zijn hier voorstander van. Nederland overweegt een verbod vanaf 2030, en het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk vanaf 2040.