Aandelen, vastgoed, bitcoin: wanneer weet je dat de bubbel barst?

De tienerzoon van een goede vriendin heeft ze ook: bitcoins. Hij staat op winst. Natuurlijk staat hij op winst. Bitcoin is in twee jaar tijd gestegen van 200 dollar naar ruim 2.500 dollar. De koersstijgingen van de digitale munten, bitcoin op kop, spreken tot de verbeelding. Ze zijn verleidelijk, en je moet wel een idioot zijn om die winst links te laten liggen. Toch?

Op de financiële markten noemt men dit de "mythe van de bigger fool". Dat is diegene die nóg meer betaalt dan jij. Want pas als je aan iemand anders verkoopt, wordt de waarde van je aandeel of – in dit geval je bitcoin – bevestigd. De dag dat er geen bigger fool aan de andere kant van de handel opduikt, stuikt het kaartenhuisje in elkaar.

Kredietcrisis

Het is een steeds terugkerende en typische cyclus van leren en falen. Telkens opnieuw wordt dezelfde fout gemaakt. Alleen is die fout telkens anders verpakt, nu zijn het bitcoins, in het verleden waren het dotcom-aandelen, nog vroeger zelfs tulpenbollen.

De gerenommeerde econoom John Kenneth Galbraith schreef in zijn boekje A Short History of Financial Euphoria uit 1993 dat bubbels altijd ontstaan in het kielzog van een nieuwe ontwikkeling, of in ieder geval het idee dat er een nieuwe ontwikkeling is.

Een kleine trip in het verleden toont dat fenomeen wonderwel aan. Collateralized debt obligations (CDO's) waren nieuwe financiële producten in de periode voor de kredietcrisis. Investeringsbanken op Wall Street hadden ontdekt dat je hypotheken kon herverpakken, en doorverkopen. Met een mooie opbrengst werd het gif door de financiële wereld gepompt, tot de bubbel barstte.

Internet was ook een nieuwe ontwikkeling. Tussen 1997 en 2000 steeg de waarde van interbedrijven fenomenaal. Als gevolg van de – verwachte – groei. Jonge bedrijven zonder enig product maar met een .com in hun logo trokken naar de beurs, de beleggers snoepten ervan, en waren rijk – op papier. Tot de zeepbel knapte.

Elke keer denken we dat door een nieuw fenomeen alles ‘anders’ is.

De tulpenmanie wordt door economen gezien als de eerste uitgebreid beschreven speculatiegolf in de wereldgeschiedenis. Het is een metafoor voor een grote economische bubbel. Tulpen waren nieuw in 1634 en werden via termijncontracten verhandeld.

In januari 1637, op zijn hoogtepunt, werden tulpenbollen verkocht voor meer dan tien keer het jaarsalaris van een ervaren vakman. Een maand later stortte de windhandel abrupt in. Er ontstond een chaotische situatie toen snel bleek dat de meeste floristen tulpen die ze niet bezaten, hadden doorverkocht aan kopers die ze niet konden betalen.

“Mensen van adel, burgers, boeren, ingenieurs, zeelieden, militairen, dienstmeisjes, zelfs schoorsteenvegers en kledingnaaisters hielden zich bezig met tulpen”, schrijft journalist Walter Bagehot in zijn boek Extraordinary Popular Delusions and the Madness of Crowds uit 1841. Hoezo nieuw?

Zeepbellen voorspellen is moeilijk, al was het maar omdat ze zelden voorkomen.

Maar wanneer mensen die zich normaal ver van de beurs of financiële producten houden, plots massaal in een nieuwe beleggingskans stappen, moet er een knipperlicht gaan branden. Zo werkt massapsychologie. In de financiële wereld luidt het bekende cliché niet voor niets: "Als de taxichauffeur over een aandeel praat, moet je het onmiddellijk verkopen."

Sucker rally

De tienerzoon-met-bitcoin is de hedendaagse variant van de taxichauffeur. Natuurlijk kan de prijs van de digitale munt nog opveren. Beleggingsstrateeg Shane Oliver van vermogensbeheerder AMP Capital zegt het zo: "Zolang het geloof in de munt blijft toenemen, stijgt de prijs. Dit vergt wel een vorm van tunnelvisie, waarbij een belangrijk argument van bitcoinfans is dat anderen 'het niet snappen'. De variant van 'dit keer is het anders'."

In vaktermen heet zo’n laatste eruptie een sucker rally. De beurzen persen er nog een sprintje uit en wie alert is kan er zeker aan verdienen als hij zich maar realiseert dat het zeer speculatief is.