Waarom de Vlaming geen fan is van de tram: "Wij hebben niks tegen de tram. Maar..."

"Ik heb zelf ooit mijn voet gebroken toen ik zeven maanden zwanger was."

Zei Anneleen Van Bossuyt (N-VA), gevraagd naar wat ze vindt van trams, op het grote lijsttrekkersdebat in Gent. Op sociale media kwam er geen eind aan pleidooien om ook stoepranden, keukenkastjes en punaises te gaan verbieden.

Herbekijk hier het Gentse lijsttrekkersdebat: "Onbegrijpelijk dat De Clercq al zijn mogelijke partners uitschakelt"

En toch, politici die tegen alle evidenties in in een tram iets compleet anders zien dan een snel, veilig, efficiënt en ecologisch vervoermiddel, lijken in Vlaanderen de wind eerder mee dan tegen te hebben.

"Criminele bendes"

John Spruyt, handelaar te Vilvoorde

“Ik had in die tijd een platenzaak in de Leuvensestraat”, zegt John Spruyt. “Ze kwamen altijd net voor sluitingstijd. Criminele bendes uit Brussel. Ze stapten uit de tram, deden op straat eerst alsof ze onder elkaar aan het vechten waren. Een truc om de aandacht af te leiden. Ze kwamen ons, winkeliers in Vilvoorde, beroven. Ze stapten daarna terug in die tram, het belletje ging en ze waren weg.”

Op 26 september 1993 reed tram 58 van de Brusselse vervoersmaatchappij MIVB zijn allerlaatst rit van Vilvoorde naar het depot in de Birminghamstraat in Anderlecht. Officieel heette de tramlijn te worden verbust in afwachting van onderhoudswerken aan sporen en bovenleiding langs de Schaarbeeklei. Burgemeester Willy Cortois (Open Vld) verzekerden de Vilvoordenaren met een vettige knipoog dat tijdelijk wel eens synoniem zou kunnen zijn voor voorgoed. In 1994 werd begonnen met het weghalen van bovenleidingen.

“Vilvoorde kon herademen”, weet John Spruyt (73), tegenwoordig huizenverkoper. “Ik vond dat ergens jammer, ik heb als jonge gast in Brussel gestudeerd. Ik nam die tram, dat was een prachtig traject, langs het kanaal. In de laatste jaren dat hij reed durfde geen enkele gewone Vilvoordenaar de tram nog te nemen. Je werd gewoon beroofd, dat wist je op voorhand."

"Je kon dan wel zeggen: zorg dat er wat blauw op straat is op het moment dat die tram aankomt of vertrekt, maar dat had geen zin. Die jonge criminelen liepen fluitend het justitiepaleis buiten terwijl de agenten nog bezig waren met hun processen-verbaal.”

Helaas, moet John Spruyt erkennen, heeft het einde van tram 58 niet kunnen beletten dat Vilvoorde op zeker ogenblik mondiaal aan kop lag in de categorie 'hoogst aantal Syrië-strijders'. Nee, de wereld is er zeker niet op verbeterd, vindt hij: "Ik heb niks tegen trams en ook niks tegen andere culturen, maar laatst zag ik een oudere man een opmerking maken tegen twee jonge gasten die afval op straat gooiden. Hij werd in elkaar geklopt. We hebben sinds kort ook straatbendes van jonge Afrikaanse meisjes, die zijn extreem agressief. Gevaarlijker dan jongens.”

Heel veel ouders uit Brussel sturen hun kinderen naar school in Vilvoorde, zodat ze Nederlands gaan leren, maar tot grote ergernis van Spruyt praten ze gewoon Frans, "met dat speciale accent van ze". Ze komen nu met de bus, zegt hij: “Er zijn nog twee momenten op het jaar waarop je je weer Vilvoordenaar voelt in Vilvoorde. Dat is tijdens het schoolverlof en de ramadan.”

"Dat vreselijke gepiep"

Luc Monsieurs, schepen te Wijnegem

“Ik moet het zeggen zoals het is”, zegt Luc Monsieurs, schepen van Mobiliteit te Wijnegem. “Het laatste anderhalf jaar is het verbeterd. Maar het is er nog af en toe, zo vernam ik zondag tijdens een van de 33 buurtfeesten die hier toen plaatsvonden. Ik heb tegen die mensen gezegd dat wij dit dossier geen moment zullen loslaten. Dat ze ons bij het minste gepiep mogen mailen, bellen of schrijven.”

Op 14 april 2012 werd tramlijn 10 feestelijk verlengd tot aan Wijnegem Shopping Center. Feestelijk, vooral dan vanuit Antwerps perspectief. Er zijn nog altijd plannen om de tramlijn via het centrum van Wijnegem verder te verlengen tot in Schilde, maar daar is luidens schepen Monsieurs van de partij Durf! "geen enkel maar dan ook geen enkel draagvlak voor". In Wijnegem niet, en in Schilde al helemaal niet.

“Wij hadden hier in Wijnegem vooral last van het gepiep”, gaat hij verder. “Het gepiep deed zich voor bij zowel de nieuwe Albatros-trams als de oudere modellen. Er is aan het eindpunt van de tramlijn een woonwijk, al die mensen klaagden over het gepiep, van ’s ochtends heel vroeg tot ’s avonds laat. De Lijn heeft een onderzoek ingesteld, heeft ook een smeertram ingelegd die olie op de sporen smeerde, maar het gepiep bleef duren."

"Ik geef toe: het zou heel vreemd zijn als de trams alleen in Wijnegem zouden piepen, maar het is wel een feit dat er alleen in Wijnegem zoveel klachten waren. Ik ben dan een paar keer zelf naar Antwerpen gegaan, met de tram. En ja: ook in Antwerpen maken de trams in bochten en op wissels zo’n piepend geluid van metaal op metaal. Blijkbaar is dat in de stad zo geen probleem. Waarbij ik dan denk: het is niet omdat men er elders mee kan leven dat de mensen in Wijnegem het ook zouden moeten gaan tolereren.”

“Er zijn nu twee vanuit Duitsland geïmporteerde smeerinstallaties. Die brengen automatisch olie aan bij de wissels, waar het gepiep zich het meest voordoet. Het nieuwe systeem, waar wij bij De Lijn lang voor hebben geijverd, heeft de toestand verbeterd, maar wij blijven als gemeentebestuur alert. We hebben niks tegen trams, zeker niet, maar als men mij vraagt of lijn 10 ooit wordt doorgetrokken tot in het centrum van Wijnegem, dan kan mijn antwoord niet duidelijker zijn. Nu niet, nooit niet.”

"Een anachronisme"

Frank Vannetelbosch, oppositieleider te Haacht

“Die tram zou het centrum van Haacht verbinden met Brussel-Noord.”

Frank Vannetelbosch, fractieleider voor N-VA in de gemeenteraad van Haacht en lijstduwer op 14 oktober, spreekt het uit met het aplomb waarmee een ander imitaties doet van mensen die maanlandingen ter discussie stellen, of de dood van Michael Jackson.

“Werkelijk”, zegt hij. “Met Brussel-Noord.”

De voorgespiegelde tramlijn naar Haacht maakte deel van het Brabantnet, een ambitieus vervoersplan waarmee De Lijn in 2012 onder impuls van toenmalig minister Hilde Crevits (CD&V) na jarenlange studie en consultatie van experts een model had uitgewerkt dat de Vlaamse pendelaar in de rand rond Brussel een alternatief wou aanbieden voor ochtend- en avondfiles.

“Wij hebben toen als N-VA het protest geleid”, zegt Vannetelbosch. “We hebben daar echt op ingezet. Er hingen overal zwarte vlaggen en er stonden overal borden: ‘Geen tram in Haacht!’ Dat leefde enorm. Er zouden huizen worden onteigend, het natuurgebied De Lombaarde zou worden aangetast. Ik herinner mij een gespreksavond op het gemeentehuis. De man van De Lijn werd ei zo na gelyncht.”

Tot in 1960 reed er nog een tram tussen Haacht en Brussel-Noord. De door De Lijn geplande tramlijn volgde deels hetzelfde traject langs de Haachtsesteenweg. De boerentram was een vanzelfsprekendheid voor Vannetelbosch’ groot- en overgrootouders.

“Dat is iets anders”, zegt hij. “Als die tramlijn toen was blijven bestaan, dan had ze integraal deel uitgemaakt van het straatbeeld. Nu komt het binnen als een anachronisme. Een tram die Haacht zou gaan verbinden met Brussel-Noord.”

Een uur trammen, niet eens, tussen het centrum van Haacht en het Maximiliaanpark.

Officieel is het plan, destijds begroot op 479 miljoen euro, nog niet helemaal van de baan, maar de zwarte vlaggen zijn weg. Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA) liet het natuurdomein De Lombaarde inkleuren als natuurgebied, waardoor daar nooit een tram zal kunnen rijden.

“De echte reden waarom de mensen in Haacht geen tram willen, hou ik liever off the record”, zegt de N-VA-fractieleider nog, kennelijk een beetje beducht voor het doen van publieke uitspraken over trams.

Hij zegt iets over een olievlek.

"Ik heb een OV-fobie"

José Hoebee, Nederlandse zangeres

“Het is meer het systeem dat me wanhopig maakt. Dienstregelingen, perronnummers, bushalteaanduidingen, opladen van chipkaarten. Ik kan er niks mee. Best vreemd eigenlijk voor iemand die toch redelijk intelligent en stabiel is. Toch is het zo.”

De wat ouderen onder ons herinneren zich José Hoebee (64) als een van de drie zangeressen van de Nederlandse meidengroep Luv’, hoogst populair in de late jaren 70. Toen Algemeen Dagblad in 2014 bij bekende Nederlanders ging peilen naar verborgen angsten kwam dit eruit. “Ik heb een vrij extreme OV-fobie”, zei de zangeres. “Een angst voor alle vormen van openbaar vervoer.”

José zegt dat ze voor het eerst met haar fobie werd geconfronteerd toen ze 20 was. “Ik reisde met mijn toenmalige man naar Parijs om daar een huwelijk bij te wonen. Omdat mijn echtgenoot andere verplichtingen had, moest ik in mijn eentje per trein terug van de Franse hoofdstad naar Nederland. Werkelijk iedereen had me verteld hoe simpel dat eigenlijk is. Op het station het goede perron zoeken, instappen en wegwezen. Tja, het leek inderdaad makkelijk, maar de praktijk bleek totaal anders."

"In die jaren was er nauwelijks een Fransman die Engels verstond. Kortom, ik was in die wirwar van perrons totaal het spoor bijster. In paniek belde ik mijn zwager. 'Help me alsjeblieft', was mijn dringende verzoek aan hem. Echt, ik was helemaal op van de zenuwen. Toen hij arriveerde trof hij een huilende José.”

José Hoebee doet sindsdien, haar hele leven al, alle verplaatsingen consequent met de auto.

"Een inbrakenplaag"

Jos Emmerechts, burgemeester Meise

“Het is niet echt een thema meer. De liberalen zijn uit elkaar gevallen, de N-VA is uit elkaar gevallen. In totaal hebben we hier nu zes lijsten, dus wat het op 14 oktober gaat worden: niemand heeft enig idee. Hoe dat zit met de tram? Wacht, ik zal eens kijken.”

Bij een pintje in café Benelux, pal naast de A12, opent burgemeester Jos Emmerechts (CD&V) zijn smartphone en diept daar de laatste stand van zaken uit op van zijn contactpersoon bij De Lijn: “Ik denk nu niet dat het iets is waar we ons de eerste jaren nog zorgen over gaan moeten maken.”

Vier jaar geleden kon je geen wielerwedstrijd bekijken, of daar was hij, Jef Van Droogenbroeck alias de stop-de-tram-man. Was het nu de finale van Parijs-Roubaix, de Omloop Het Nieuwsblad, de Waalse Pijl, de Ronde van Frankrijk of de Ronde van Italië: altijd weer stond hij op de goede plek om zijn wit-zwarte bord en zijn boodschap tot in miljoenen huiskamers te brengen: 'Sneltram A12 Neen’ of ‘Tram A12 = uitbreiding Brussel?’

Jef Van Droogenbroeck, 74 inmiddels, heeft onlangs de strijd gestaakt. Hij liet zich net als de overige getroffen bewoners onteigenen en woont nu in Geraardsbergen. Zwarte vlaggen zie je niet meer in zijn straat in Meise. De met geluidsschermen van de A12 afgescheiden huizen staan leeg. Hier moet op een dag de tram van Willebroek naar Brussel gaan rijden, de eerste en mogelijk enige tramlijn van het ooit met zoveel ambitie aangekondigde Brabantnet van minister Crevits.

“De onteigeningen zijn bezig”, beaamt burgemeester Emmerechts. “Maar dat is pas het begin. En kijk, hier heb ik 'm, de mail van mijn contact bij De Lijn, met de hierna nog te volgen stappen. Een milieueffectenrapport, omgevingsvergunningen, een budget dat nog moet worden voorzien, een samenwerkingsovereenkomst met het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, het verwerven van de gronden en een aanbesteding. Ik ben er vrij gerust op dat wij hier de eerste drie jaar niks meer van gaan horen."

"En zo’n tram, tja. Men moet iets gaan doen aan al dat autoverkeer en de files op de A12, dat weet ik ook wel. Langs de andere kant krijg je natuurlijk een inbrakenplaag. Ah ja, al die Brusselaars die naar Meise gaan komen.”

Het café zelf is een twijfelgeval. Het ligt op slechts enkele meters van de A12, maar volgens de uitbaatster wordt het gespaard en zal enkel de parking worden onteigend. Al ligt ze daar niet bepaald meer van wakker: “De laatste keer dat ik iets hoorde van die mens van De Lijn, zei die dat we ons zeker tot in 2025 nergens zorgen over hoeven te maken, want er is toch geen budget.”

Iemand in het café zegt: "Het verstand komt met de jaren."