An Beazar (38) is niet van de minste. Meermaals bekroond tot meest beloftevolle onderneemster van het land bouwt ze met haar geesteskind Enprove aan een meer duurzame wereld door andere bedrijven te helpen efficiënter om te springen met hun energieverbruik. Wat de meeste mensen niet weten, is dat Beazar al járen worstelt met een laag zelfbeeld en eetbuien. An Beazar: “Dit boek schrijven voelde een beetje als uit de kast komen. Een kennis vroeg me: ‘An, je wilt toch niet eeuwig bekendstaan als die met haar eetprobleem?’ Ik weet vandaag dat dat meer zegt over hem dan over mij. Anderen vroegen of ik dit boek niet beter onder een pseudoniem zou schrijven. Maar dan versterk ik het taboe dat hierrond leeft nog meer. Terwijl voor mij de grote ommekeer is gekomen door er eindelijk open en kwetsbaar over te spreken. Ineens besef je dat heel veel mensen met hetzelfde worstelen.”

Nele Callewaert, deskundige bij Nieuw Eetverbond: “Dat is iets wat ik bij heel veel cliënten herken. Mensen hebben jaren hun eetproblemen voor hun omgeving verborgen gehouden. Ze hebben het idee dat zij de enige zijn die ‘zo raar’ met eten omgaan. Ze komen op kousenvoeten binnen, vol schaamte. Het eerste dat we dan ook doen, is hen helpen om open te zijn naar hun omgeving. Bij wie kunnen ze terecht? Wie vertrouwen ze? Openheid is een eerste stap naar een oplossing. Door er al die jaren over te zwijgen, raken zij nog meer overtuigd dat al die destructieve gedachten in hun hoofd waar zijn.”

An: “Een vriendin van me is huisarts en zij kende mijn strijd en mijn traject met Nele. Op een dag vroeg ze me of ik wat tips kon geven voor twee patiëntes van haar die met hetzelfde sukkelden. Ik ben beginnen tikken en ineens had ik een document van tien pagina’s. En dan had ik me nog erg ingehouden. (lacht) Ik voelde: ik kan hier misschien wel anderen mee helpen.”

Je vertelt in je boek uitgebreid over hoe het zover is gekomen. Maar als ik je zou vragen om dat samen te vatten?

An: “Ik deed mezelf chronisch tekort en werd ongelofelijk vatbaar voor compensatiegedrag. Ik zorgde niet goed voor mezelf, verwachtte keiveel, ook professioneel: ik vond niet dat ik recht had op veel rust, slapen moest maar niet te lang, ik móést minder eten, meer werken, als ontspanning móést ik gaan sporten. Ik legde mezelf de zweep op en stond niet stil bij wat ik nodig had.”

Nele: “Ans focus lag continu op haar gewicht, wat ze wel of niet mocht eten, hoeveel ze moest sporten. Dan verdoe je zo veel mentale energie aan dingen die er niet toe doen. Energie die je wegneemt van je ambities, je passies, wat je echt graag doet. Je leeft dan om te eten in plaats van te eten om te leven.”

An: “En dan nog zonder dat je ervan geniet. Op mijn veertiende ben ik voor het eerst op dieet gegaan. Ik was op korte tijd veel bijgekomen en mijn mama was bang dat mijn gewicht iets zou worden wat ik niet onder controle kreeg. We gingen naar de diëtist en het zaadje was ook bij mij geplant. Ik was te dik en moest vermageren. Ergens onderweg heb ik in mijn hoofd gestoken dat ik niet knap genoeg was en nooit knap genoeg zou zijn. Nooit mager genoeg. Ik werd een echte jojo’er, die dacht dat haar enige probleem was dat ze niet genoeg zelfdiscipline had en dat ze dus nog strenger moest diëten. Op den duur had ik geen enkele voeling meer met mezelf, of wat en hoeveel mijn lijf nodig had. Ik volgde alleen nog de regels in mijn hoofd: dat dieetplan dat zei dat ik genoeg calorieën binnen had, ook al had ik continu honger. Het enige gevolg daarvan is dat je ’s avonds toch snakt naar voedsel en naar binnen schrokt wat er in de buurt is.”

Nele: “Er is nooit één oorzaak voor een verstoord eetpatroon, maar wat we in de wetenschap wel zien, is dat het vaak het eerste dieet is dat alles in gang zet. Omdat er fysiologisch in je lichaam onvermijdelijk dingen veranderen, maar ook omdat het mentaal van alles in gang zet. In de eerste fasen van een dieet krijgen de meeste mensen veel complimenten: je ziet er goed uit, doe zo voort. En op sommige momenten in je leven ben je daar gevoelig voor. Maar: afvallen, je aan dat dieet houden, dat wordt moeilijker en moeilijker. Je moet steeds strenger worden om gewicht te blijven verliezen. Daarom heb je al eens een uitspatting, voel je je schuldig, waarop je de volgende dag gaat compenseren, je ontbijt skipt, een slaatje eet voor de lunch en hop, ’s avonds weer dat tekort moet aanvullen en een eetbui krijgt. En voilà, je zit in die vicieuze cirkel.”

An: “Dat is exact hoe ik in dat patroon ben terechtgekomen. Het concept ‘dieet’ zou uit ons woordenboek en uit onze maatschappij geweerd moeten worden, daar ben ik echt van overtuigd. Het was trouwens ook wat ik het moeilijkste vond in heel dit traject: loslaten dat ik moest diëten. Het enige alternatief leek mij blijven verdikken.”

Waarom ben je op je 34ste dan toch hulp gaan zoeken?

An: “Ik voelde me zó slecht in mijn vel, was continu met eten bezig en toch was ik nog nooit zo zwaar geweest. Op een avond at ik chocolade, chips, pudding, alles door elkaar. En even later ging ik het uitbraken. Dat was de eerste keer dat ik dat deed en het voelde alsof ik een kritische grens had bereikt, rock bottom. Ik was intussen gescheiden van de vader van mijn dochter, en zij was toen zes. Ik voelde een verpletterende verantwoordelijkheid. Hoe kon ik dit meisje het goede voorbeeld geven als ik zelf zo’n ongezonde relatie had met mijn lijf, met eten? Moest ik haar dwingen haar bord leeg te eten? Mocht ze een snoepje na de maaltijd? Ik voelde dat ik door mijn emo-eten daar geen antwoord op wist.”

Nele, jij had wat adviezen waar An van achteroverviel …

Nele: “Elke begeleiding is persoonlijk, maar bij An leek het me een goed idee dat ze een jaar gewoon op gewicht zou blijven. Ze was zo bang de controle te verliezen, zo bang dat haar gewicht als een raket de hoogte in zou schieten als ze zich liet gaan, dat ze zich dingen bleef ontzeggen. An moest weer vertrouwen in zichzelf en haar lijf krijgen en in dat fantastische systeem van ons lichaam dat precies weet hoeveel eten we nodig hebben om in evenwicht te zijn. Los van wat ze zichzelf aanpraatte dat ze al dan niet mocht eten. Ze kreeg ook geen eetplan van mij: ik wilde haar niet zeggen wat ze wel en niet mocht eten, ze moest vooral weer leren genieten. En ze moest méér eten: An at chronisch te weinig overdag, waardoor haar lijf ’s avonds altijd greep naar voedsel om dat tekort aan te vullen.”

An: “Dju, dat was moeilijk om aan te nemen. Ik moest een jaar op mijn hoogste gewicht blijven? En zelf beslissen hoeveel ik moest eten? En méér eten? Dan had ik nog zoveel extra calorieën binnen! Ik was echt wel een beetje de kluts kwijt.”

Nele: “Stop gewoon met te veel eten, daar kun je dus als mens niets mee. Je moet onderzoeken wat de gewoontes en systemen zijn die jou doen grijpen naar eten en overeten. Wat is je trigger en hoe beloon je jezelf? Pas dan kun je ingrijpen.”

An: “Wat voor mij ook een echte eye-opener was, was de vraag naar wat mijn behoeftes waren. Wat had ik nodig om me beter te voelen? Wist ik veel! Iedere mens heeft die behoeftes: van slapen, rust, lucht, tot vrijheid, integriteit, verbinding met anderen … En als bepaalde behoeftes niet voldaan worden, uit zich dat in emoties. Emoties die je probeert te compenseren door iets anders. Bij sommigen is dat met een glas alcohol, bij mij was dat met eten. Ik was gefrustreerd omdat ik ’s avonds nog te veel moest werken? Ik at. Ik voelde me alleen ’s avonds, miste sociaal contact? Ik at. Ik sliep niet genoeg, nam niet genoeg rust? Ik at. De top drie van dingen die mij deden overeten, hadden eigenlijk totaal niets met eten te maken.”

Nele: “Wat heb ik nodig, daar moeten mensen durven over na te denken. En dat is niet makkelijk in een maatschappij waar we allemaal druk-druk-druk zijn, heel hard werken, toch gezond willen leven en onszelf daarbij erg onder druk zetten … Dit is niet toevallig een problematiek die heel sterk samenhangt met stress: met stress omgaan vraagt om een copingstrategie, wat ook eten kan zijn. Anderen gaan niet of te weinig eten waardoor het chronisch tekort om de hoek loert. Met stress aan tafel gaan doet ook snel en onbewust eten. Of eten terwijl men ondertussen ook aan het werk is? Multitasken en met beide dingen even bewust bezig zijn, kan niemand.”

An: “Hoe ik (gezond) moest eten, wist ik eigenlijk al lang. Maar weten wat aan de basis lag van mijn eetbuien en daar nieuwe gewoontes rond kweken: dat heeft even tijd nodig gehad. Nu bel ik ’s avonds een vriendin voor een praatje als ik me alleen voel in plaats van te grijpen naar een pak koeken in de kast.”

An, hoe gaat het nu met je vandaag?

An: “Het gaat goed, dank je. Ik lig niet meer wakker van mijn gewicht of mijn eetgedrag. Alles gaat in golven, weet ik nu. Soms weeg ik een paar kilo meer, soms minder. Meestal eet ik goed en gezond en kan ik genieten van eten. De enige regels die ik mezelf nog opleg, zijn rond duurzaamheid. Ik kan het niet over mijn hart krijgen om kiwi’s uit Nieuw-Zeeland te eten bijvoorbeeld. Een keer om de zoveel maanden grijp ik in een emotionele bui nog wel eens naar eten, maar dan heb ik dat al lang voelen aankomen. Dan weet ik dat ik weer te hard ga, niet genoeg geslapen heb, te veel stress heb, kortom niet goed voor mezelf zorg. En dan kan ik daar mild mee omgaan. Door dit aan te pakken ben ik veel rustiger in alle aspecten van mijn leven. En het is waar: ik heb nu energie en focus over voor wat echt belangrijk is. Mijn dochter, mijn lief, mijn bedrijf.”

Weet waarom je (te veel) eet, van An Beazar en Nele Callewaert bij Borgerhoff & Lamberigts, ligt nu in de winkel.